Eğitim Deneyimleri – Uluslararası Matematik Günü (14 Mart)

14 Mart uzun yıllardır okullarda Pi Sayısı Günü olarak kutlanılmaktaydı. Bunun nedeni Pi sayısının 3.14… olan başlangıç rakamlarının yılın 3’üncü olan Martın 14’üne rastgelmesiydi. Bu önemli günde matematiğin insanlığa kazandırdıkları öğrencilere hatırlatılırken, öğrenciler de matematiğin yaşamlarımıza ve bilime kazandırdıkları üzerine tartışırlar ve araştırmalar yaparlar.

Tekerlek bulunmasaydı, çarklar, saatler, makineler, arabalar, trenler, uçaklar, … bunların hiçbiri yaşamımızda olmayacaktı. Pi sayısının çemberle ilgili olarak bir sabit bir irrasyonal sayı olarak kabul edilmesiyle, bilimsel çalışmaların ve hesaplamaların önü açılmıştır ve o günden bu güne inanılmaz bir ilerleme kaydedilmiştir. Öğrenciler de bu gerçeklerin önemini bu günün kutlanmasıyla anlamaktadırlar. Bunun yanı sıra eğlenceli etkinliklerle neşeli bir günde öğrenmenin tadını çıkarmaktadırlar.

Her yıl kutlanan Pİ GÜNÜ 2019 yılında UNESCO tarafından Uluslararası Matematik Birliği’nin önerisiyle ULUSLARARASI MATEMATİK GÜNÜ olarak ilan edilmiştir. Ilk defa 2020 yılında dünya genelinde kutlanmıştır.

TEMALAR VE ETKİNLİKLER

Kutlamalar her yıl belirlenen bir tema çerçevesinde etkinlikler düzenlenerek zenginleştirilmekte ve anlam kazandırılmaktadır. .

Şimdiye kadar belirlenen temalar şunlardır :

2020 : “Matematik Her Yerde”

2021: “ Matematik Daha İyi Bir Dünya İçin”

2022: “Matematik Birleştirir”

2023: “Matematik Herkes İçin”

2024: “ Matematikle Oyun”

(https://www.youtube.com/watch?v=weVxRRJqkFc)

2025: “Matematik, Sanat ve Yaratıcılık”

MATEMATİK GÜNÜ NASIL KUTLANMAKTADIR

Bu gün sadece akademik çevrelerde değil, toplumun her kesiminde matematiğin önemini vurgulamak için bir fırsat olarak değerlendirilir.

• Okullarda ve üniversitelerde matematik yarışmaları düzenlenir.

• Matematik Müzeleri ve bilim merkezleri özel programlar hazırlar.

• Online seminerler, sergiler ve atölyeler düzenlenir.

• Matematikle ilgili sanatsal ve kültürel etkinlikler yapılır.

Bu yılın teması ile ilgili olarak Matematik ve Sanat arasındaki bağın ilişkisine kabaca bakalım.

MATEMATİK, SANAT VE YARATICILIK

Matematik ve sanat ilk bakışta farklı disiplinler olarak görünse de aslında derin ve güçlü bir bağa sahiptir. Bu ilişki, doğada, mimaride, resimde, müzikte ve diğer sanat dallarında kendini gösterir. İşte matematik ve sanat arasında başlıca bağlantılar kabaca:

ALTIN ORAN VE ESTETİK

Altın oran Փ (phi, yada fi olarak okunur) sayısı ile ifade edilir, bu sayı Փ= 1.618… irrasyonal sayısıdır. Altın oran doğada, insan yüzünde, deniz kabuklarında ve hatta galaksilerde görülür.

Sanatta ise örnek olarak Leonardo Da Vinci’nin Vitruvius Adamı ve Mona Lisa gibi eserlerinde, Salvador Dali’nin bazı eserlerinde ve Rönesans mimarisinde kullanılmıştır. Resim sanatında yada heykel sanatında bir kompozisyonun daha dengeli ve estetik görülmesi için altın oran kullanılır.

PERSPEKTİF VE GEOMETRİ

Rönesans döneminde sanatçılar, matematiksel perpektif tekniklerini geliştirerek daha gerçekçi ve derinlikli resimler yapmıştır.

• Filippo Brunelleschi ve Leon Battista Alberti gibi isimler, doğrusal perpektifin temelini atmıştır.

• M. C. Escher, geometriyi ve matematiksel simetrileri kullanarak illüzyonist sanat eserleri üretmiştir.

FRAKTALLAR VE DOĞA SANATI

• Fraktallar, matematiksel olarak kendini tekrar eden ve doğada sıkça rastlanan desenlerdir. Jackson Pollock’un damlatma tekniğiyle yaptığı resimlerde bile fraktal yapıların bulunduğu tesbit edilmiştir.

• Islam Sanatı ve Çini Desenleri gibi süslemeler, karmaşık matematiksel simetri ve tekrar eden desenler içerir.

MÜZİKTE MATEMATİK

• Pitagoras müzik ve matematik arasındaki ilişkiyi keşfetmiş ve seslerin frekanslarının belirli matematiksel oranlarla oluştuğunu göstermiştir.

• J. S. Bach, eserlerinde matematiksel dizilimleri ve simetrileri sıkça kullanmıştır.

• Dodekafonik müzik, 12 ton tekniğini kullanarak matematiksel bir düzen oluşturur.

MİMARLIKTA MATEMATİK

• Gotik katedraller. İslam mimarisi ve modernist yapılar, simetri, oranlar ve geometriyi kullanarak estetik ve işlevsel tasarımlar üretmiştir.

• Le Corbusier, insan vücudu oranlarını temel alarak Modulor sistemini geliştirmiştir.

MATEMATİK SANAT VE DİGİTAL TASARIM

• Bilgisayar destekli tasarım, algoritmalar ve yapay zeka ile üretilen eserler, matematiksel hesaplamalarla sanata yön vermektedir.

• Generative Sanat, matematiksel kuralların ve algoritmaların sanatsal üretime katkı sağladığı bir alan haline gelmiştir.

Yukarıda sıralanan örnekler sonsuz miktarda çoğaltılabilir.

Sonuç olarak, matematik ve sanat birbirine iç içe geçmiş iki alandır.

Sanat, matematiğin sunduğu düzen ve oranları kullanarak daha estetik hale gelirken. Matematik sanata ilham vererek yeni ifade biçimleri oluşturur.

İLK ORTA VE LİSE OKULLARINDA

NELER YAPIYORUZ

Şimdi bir de okullarımızda neler yapıyoruz bu alanlarda, kısaca bunlardan örnekler vereyim. Kendi deneyimlerimi sizlere aktaracağım.

1. Pi Sayısının basamaklarını ezberleme yarışı

Benim öğretmenlik yaptığım okullarda en çok 250 basamağa kadar ezberleyen öğrencilerim oldu, ama birçok öğrenci bu zor etkinliğe katıldı. Hem zihinsel alıştırmalar yaptılar, hem de matematikle ilgili bilgiler edindiler.

2. Pi Sayısı ile ilgili bilgi yarışması

Gruplar halinde sahnede yaptığımız bilgi yarışmaları çok heyecanlı oldu. Öğrenciler arasında işbirliği ve dayanışma ruhunun gelişmesi açısından bu etkinliklerin yararlı olduğunu düşünüyorum.

3. Matematik Bilmeceli Bilgi yarışması

Öğrencilerle ortaklaşa düzenlenen bilmeceli yarışmalar seyirci önünde gerçekleşti, heyecan doruktaydı.

4. Pi Temalı Yaratıcılık Etkinlikleri

• Pi Posteri Yarışması

Her yıl yaptığımız Pi posteri yarışmasını ders saatleri içinde gerçekleştirdik, her matematik öğretmen sınıf ortamında bu etkinliği uyguladı.

Hepimizin farkettiği öğrencilerin renklerle, matematikle uğraşmaktan, birbirleriyle fikir alışverişi yaparak çalışmaktan çok zevk aldıkları. Çok ilginç posterler yapan öğrenciler oldu, hatta bazıları iki üç tane poster yaptılar, kimi hafta sonunda da yaptı. Bazılarının bu posterleri yaparken merakları da arttı. Pi sayısı nereden çıkmış diye soranlar olunca ayrı bir etkinlik düzenledik. Tabak, tepsi gibi objelerin etrafını bir iple dolayarak çevresini buldurduk, daha sonra merkezinden geçecek şekilde iple çapını ölçüp, çevresini çapına öğrencilere böldürdük. Bu deneyimi yaptıkları çeşitli büyüklükteki yuvarlakların hepsinden elde ettikleri sonuç, 3 ve 3’e çok yakın sayılar oldu, böylece sabit bir sayının nasıl ortaya çıktığını da öğrenmiş oldular.

Posterler okul koridorlarında sergilendi, veli, öğretmen ve öğrencilerden seçilen jüri bu posterleri değerlendirildi, törenle sertifika ve ödülleri verildi.

• Pi Tişörtü Tasarımı Yarışması

Okulun kulüp ve etkinlik saatlerinde çeşitli tekniklerle uygulandı, kimi çizim olarak yaptı, kimi beyaz tişörtleri boyayarak bu yarışmaya katıldılar. Beğenilen tişörtler satışa çıkarıldı, yada yarışmalarda kazananlara ödül olarak armağan edildi.

Tasarım olarak yapılanların arasından da seçilenlerin tasarımları tişörtlerin üzerine baskı olarak yapıldı ve matematik yarışmalarında başarılı olan, aktif olarak etkinliklere katılan her öğrenciye dağıtıldı. Öğretmen ve öğrenciler gün boyunca pi günü veya matematik sembolleri olan tişörtler giydiler.

• Pi Kolyesi ve Bilekliği yapma,

Yine Kolye ve Bileklik tasarımı, ve boncuk dizerek, objeler kullanılarak matematiksel diziler oluşturularak, etkinlikler düzenlendi.

5. Matematik Oyunları ve Bulmacalar

• Pi ile ilgili Kelime Oyunları

Pi’nin basaklarından kelime üretme veya pi harfleriyle kelime oluşturma

6. Pi’nin rakamlarını notalarla eşleştirerek şarkı besteleme ve şarkı sözü yazma

• Müzikle ilgili olan öğrenciler bu konularda çalışmalar yaptılar, müzik oluşturdular. Her öğlen müzik odasında çalıştılar, enteresan besteler yaptılar, arkadaşlarıyla paylaştılar.

• Ayrıca pi günü dolayısıyla dünyadaki pi şarkılarından bir liste yaparak, pi günü etkinliklerimiz sırasında bu şarkıları da dinledik ve videolarını da seyrettik.

7. Pi Dansı Gösterisi

Ergenlik dönemindeki gençlerimizin dansa ve müziğe yatkınlıklarını düşünerek bu konuda onlara fikirler verdik ve yaratıcılıklarını kullanarak kendi eserleri olan bir dans oluşturmalarını önerdik. Dogal olarak çok hoşlarına gitti ve hemen aralarında planlar yapmaya başladılar.

• Lise öğrencileri oluşturdukları müzikle, hulohupla sahnede gösteri yaptılar, kendi tasarımları olan hulahup dansını öğrencilere sundular, bu sunum için her öğlen tatilinde hulohupla çalıştılar, sonunda müthiş alkış topladılar. Hulahupu uzun süre belinde kıpırdamadan döndüren erkek öğrenci de günün rekorunu kırdı.

8. Pi Sayısının bulunmasıyla ilgili ya da kullanım alanlarını anlatan kısa tiyatro oyunları

Ögrenciler senaryo yazma, drama, tiyatro konularında da çok istekliydi. Matematiği bu konulara sokma çabamızda hiç zorlanmadık. Hemen çalışmaları meyvelerini vermeye başladı.

• Bir öğrencimizin beyaz önlükle bilim adamı kılığında, diğerlerinin ise üniversite öğrencileri olarak sahnede kendi yarattıkları komedi eser öğrencileri çok eğlendirdi.

9. Pi şekilli Pastalar veya Kurabiyeler okulda yapma

• Bu yıl seçmeli Yemek Klubü öğrencileri Pi şekilli kurabiyeler yaparak bunları öğle tatilinde öğrencilere sattılar ve elde ettikleri gelirleri yardım fonuna eklediler.

10. Pi (Pie cake) Turtası Yeme yarışmaları

Okul saatlerinde acıkan öğrencilerin en çok rağbet ettikleri yarışmalardan biri de bu oldu.

• Geçmiş yıllarda bu Turta Yeme Yarışını yapmaya uğraştık, ancak turta bulamadığımız için ve okulda yapmak da zor olduğu için, bildiğiniz yaşgünü pastalarından alıp 3’er kişilik gruplara büyük parçaları verip kısa bir sürede yeme yarışı yaptık, çok komik anlar yaşandığını söyleyebilirim. Öğrencilerin en sevdiği yarışmalardan biri bu oldu, katılım oldukça fazlaydı, kim istemez pasta yemeği ama eminim bu yarışmadan sonra bir daha canları

çekmeyecek.

11. Tahmin Yürütme Yarışmaları:

Bu yarışmada belli bir obje üzerinde tahminle öğrenciler o objeyle ilgili bir problem çözmeye çalıştılar.

• Dairesel bir eşyanın, tepsi, tabak, futbol topu, hulahup, silindir gibi yuvarlak nesnelerin alanını, hacmını, kapasitesini yada çevresini tahminen bulma yarışmaları çok yararlı oluyor. Matematiğin kavranması ve uygulaması açısından derslerde de benzeri uygulamaların yapılması taraftarıyım.

• Bazı öğrencilerin hesap makinesiz, fazla yazıp çizmeden, ölçmeden gözle bakarak, elle, adımla ölçerek çok gerçekçi tahminlerde bulunabilirken, bazı öğrencilerin de hiç gerçeğe uymayan tahminlerde bulunduklarına tanık olduk. Ezbercilikten uzaklaşmanın bir yolu da bu tür etkinlikleri çoğaltmak ve çözümlerin hayata uygunluğunu anlayabilme yeteneğini geliştirmektir bence.

12. Yüksek sınıf öğrencilerinin Pi Sayısı ve Matematik Tarihi, Doğada Matematik, Matematik ve Sanat gibi konularda sunumlar hazırlaması

• 11. ve 12. Sınıf öğrencileri geçmiş yıllarda bu tür sunumları ikişer veya üçer kişilik gruplarla hazırladılar, ilk önce sınıf ortamında sunumlarını yaptılar, diğer öğrencilerin sorularını yanıtladılar, sunum sonunda yapılan eleştirileri not aldılar ve sonunda Pi Günü ve Matematik günlerinde seçilenler daha büyük bir öğrenci topluluğuna sunumlarını özgüvenle yaptılar.

13. Altın oranla ilgili etkinlikler

Bazı sınıflarda öğrencilerle altın oranla ilgili çalışmalar yaptık, resim sanatıyla ilgisini inceledik. Ögrencilerin bu tür uygulamalar çok ilgisini çekti.

Yukarıda sıraladığım her türlü etkinliği çalıştığım çeşitli okullarda denedik, Hem çok eğlenceli saatler geçirdik hem de öğrenciler katılmaktan büyük zevk aldı. Hatta bu etkinliklerden sonra okulumuzda matematik dersine olan ilgi arttı ve öğrenciler hemen bu etkinlikleri her yıl yapma konusunda çok istekli davrandılar. Her seviyede uygulanabilir olan bu etkinlikler çocukların bilime karşı ilgilerinde olumlu etkiler yaptı.

Disiplinlerarası ilişkilerin kurulmasında da bu etkinliklerin büyük etkisi oldu.

Bu etkinliklerin yanısıra okulumuzda bütün öğretmenlere Matematik Bölümü tarafından Uluslararası Matematik Günü dolayısıyla hafta boyunca öğrencileriyle matematiğin kendi dersleriyle ilgili bağlantılarını araştırma ve matematiğin hayatımızdaki önemli yerini vurgulama önerisi yapıldı. Bazı öğretmenler bu öneriye çok güzel etkinliklerle katıldılar, özellikle ekonomi, fen ve tarih öğretmenlerinin desteği büyük oldu.

Son