Oryantalizm, Filhellenizm ve Turkokratia-2

“Oryantalizm,Filhellenizm Ve Turkokratia-1” yazımızda, başlangıçta Avrupa-merkezciliği olarak nitelenen bu üç terimin özet olarak açıklanmasında yarar görülmüştü.

“Oryantalizm,Filhellenizm ve Turkokratia”nin ortaya çıkardığı “Türk Karşıtlığının Kökenleri”alt bölümünde ise bu algıyı yaratan;Batı kökenli Oryantalist ve Filhellenist kimi bilimci,din adamı,yazar ve şairlerin yaklaşımları irdelenmiştir.

Oryantalizm ve Filhellenizm’de Türk Karşıtlığının Kökenleri ¹

Oryantalist ve Filhellenist Bilimciler

Düşünürlerin yanında , teknik bilimlerle uğraşan bilim adamları da, Türk karşıtlığı kampanyasına katılmışlardır.Bunların öne çıkanlarından kimileri şunlardır:

Blaise Pascal

Fransız Blaise Pascal (d.1623-ö.1662), matematikçi, fizikçi ve düşünürdür².Akışkanlar mekaniğinde kendi adını taşıyan Pascal Yasası’nı bulmuştur.

Türklerle ilgili hiçbir somut bilgisi olmamasına karşın; “Atalarından aldığı gelenekleri uygulayan bu kadar çok, inançsız kafir Türk’le karşılaşmak ne kadar elem verici” diye yazılar yazmıştır³ .

Charles Darwin

Charles Darwin(d. 1809-ö.1888),1859’da yayınladığı “On the Orijin of Species:Türlerin Kökeni Üzerine “adlı kitabıyla evrim kuramının kurucusu olan İngiliz doğa bilimcisidir ⁴.

Darwin’in Türk Karşıtlığı konusunda ortaya çıkan tartışma,”Darwin,C .,1887.Darwin, Francis (Ed.), The life and letters of Charles Darwin: Charles Darwin’in Yaşamı ve Mektupları”ndan kaleme alınan bir metinden kaynaklanmaktadır.

Özgün metin ve çevirisi şudur:

“ The more civilized so-called Caucasian races have beaten the Turkish hollow in the struggle for existence. Looking to the world at no very distant date, what an endless number of the lower races will have been eliminated by the higher civilized races throughout the world.”⁵

“Daha uygar bilinen Avrupalı beyaz ırklar, varoluş mücadelesinde Türkleri hezimete uğrata gelmiştir. Çok uzak olmayan bir gelecekte dünyaya bakıldığında, tüm dünyadaki çok sayıda alt ırk daha ileri uygarlıklar tarafından ortadan kaldırılmış olacaktır”⁶.

Darwin’in Britanya Başbakanı da olmuş William Gladstone’nun Türkler aleyhine yazdığı “Bulgar Dehşetleri ve Doğu Sorunu” ve “Katliam Dersleri”adlı kitaplarından ve düzenlenen toplantılardaki söylevlerden çok etkilendiği de bilinmektedir.1876’da Londra’da düzenlenen Doğu sorunu toplantısının gönüllü destekçisi olmuştur.Toplantının sonuç bildirgesine göre, Balkanlar’da insan hakları ihlalleri hemen son bulmalı; Osmanlı’da hemen acilen reformlar yapılmalı ve Britanya , Rusya ile ittifak kurmalıydı. Charles Darwin, Balkanlar’da ne olduğunu kuşkusuz bilmiyordu; sadece derin saygınlığı ve hayranlığı olduğu lideri Gladstone’nin yazdıklarından etkilenmişti ⁷ .

Oryantalist ve Filhellenist Din İnsanları

Batı Dünyası’nda çok sayıda Türk Karşıtı Din Adamı vardır.Bunların başını ise “Papalık ve Papalar” çekmektedir.

Papalar

Papa II. Urban

Urban II. (d.1088-ö.1099)Haçlı seferlerinin kurucusudur⁸.Aslında Haçlı Seferlerinin temelinde,yoksul Batı’nın,Doğu’nun göreceli zenginliğinin yağmalanması düşünce yatmaktadır.Bir başka deyişle konu ekonomi-politiktir.Ancak dönemsel olarak bunun din motifiyle süslenmesine gereksinme duyulacaktır. Selçuklu Türklerinin üzerine yürüyen Haçlı Ordusu, Anadolu üzerinden Suriye’ye geçmiş, yol boyunca her tarafı talan etmiştir. Kudüs’e kadar 100.000 (yüzbin) müslümanı insafsızca öldürmek gibi insanlık âleminin en korkunç katliâmının yapıldığı bildirilmektedir. Haçlı Seferleri siyasi bir varlık olarak ta papalığı güçlendirmiştir⁹,¹⁰,¹¹.

Diğer Papalar

Urban II’den sonra gelen bütün papalar da Türk Müslüman düşmanlığını öne çıkararak Haçlı Seferlerini örgütlemişlerdir. Papalığın kuruluşundan bugüne kadar, Türk-Müslüman milletlere en küçük bir sempati ve en basit bir insanlık duygusu gösteren tek bir papa çıkmadığı bilinmektedir. Bunlara arasında öne çıkan kimileri şunlardır¹².

Nicholas

Nicholas,1453’de Türklerin İstanbul’un kuşatılması sırasında karşı saldırı için Hıristiyanlık dünyasından kuvvetleri örgütlemiştir. Doğu sularına yelken açması için üç kadırgayı görevlendirmiş ve ayrıca beş kadırga daha sipariş verdiği bilinmektedir. Nicholas, bütün Hıristiyanların Türklere karşı bir Haçlı Seferine katılmalarını zorunlu gören bir bildiri yayınlamıştı. Bu bildiride “ II. Mehmet’ten İsa’nın kilisesinin en zalim düşmanı, babası şeytan gibi hem bedenleri hem de ruhları yutmaya çalışan şeytanın oğlu, cehennem azabının oğlu, ölümün oğlu; Hıristiyanların kanını akıtmak suretiyle susuzluğu hiç doymayan kuduz bir hayvan gibi yerinden doğrulmuştur” ifadelerini kullanmıştı¹³.

Callixtus III

Callixtus III., 1456’daTürk ve Müslüman düşmanlığının unutulmaması için “ papal bull”¹⁴olarak adlandırılan bir papalık kararnamesi ile kilise çanlarının öğleden sonra çalmasını emretmişti. Bu emir, Avrupa kiliselerinin pek çoğunda hala uygulanmaktadır.

Puis V.

Puis V., Osmanlının büyük kayıp verdiği “İnebahtı Deniz Savaşı” anısına, Katolik dua takvimine bir gün koydurmuştur. Bu dua, “Tesbih Yortusu”nda hala kutlanmaktadır.

Clement XI

Clement XI., “En büyük ve en başarılı Türk düşmanlarından biri” diye övülür.

Francis ya da Francesco

Özgün adı Jorge Mario Bergoglio(d.1915- ) olan günümüz papasıdır. 1915 olaylarının 100. yılı nedeniyle Vatikan’da düzenlenen ayinde,Sözde Ermeni Soykırımı’nı “soykırım” diyen Papa Francesco, Avrupa Parlamentosu’na da bu konuda yönlendirmiş bulunmaktadır. Papa Francesco, Buenos Aires Başpiskoposu olduğu dönemde de Türklerin Ermenilere karşı“soykırım” yaptığını ileri sürmüştü ¹⁵.

Hristiyan Din Adamları

Johann Faber

Johann Faber (d.1478-ö. 1541) Viyana piskoposudur¹⁶. 1400’lerin ortalarında Türklere karşı Avrupa’nın her yerinde Katolik dini törenler düzenlenmiştir. Bu dini törenlerde;”Türklere karşı bir zaferin sadece Tanrı’nın yardımıyla kazanılabileceği ve bu yüzden Hristiyan aleminin Türklerin zalimliğine karşı direncini yitirmemesi”yönünde iletiler verilmiştir. Faber,şöyle demiştir:”Dünyada yaş ve cinsiyet ayırımı yapmadan çocuk yaşlı herkesi kesen, hatta ana rahmindeki bebeği bile katleden Türkler kadar acımasız ve kaba bir ırk yoktur.” ¹⁷.

Johannes Bessarion

Johannes Bessarion (d.1403/8-ö.1472), bir Roma Katolik kardinal piskoposu ve Konstantinopolis’in ünvanlı Latin Patriği’dir¹⁸. Yaşamının sonuna kadar kaleme aldığı yazılarıyla, Türklere karşı büyük bir haçlı seferinin düzenlenmesi ve İstanbul’un geri alınması düşüncesi Bessarion’un hayatının merkezinde olmuştur. ¹⁹.

Martin Luther

Alman Papaz Martin Luther (d.1483-ö.1576)²⁰,Ortaçağ düşüncesine karşı çıkarak dinde reform hareketini başlatan kişi diye tanıtılmıştır. Hıristiyanlık dinini feodal egemenliğin bir aracı olmaktan çıkararak kentsoyluluğun (burjuvazinin) egemenlik aracı haline getirmeye çalışmıştır.

Ancak,Türk karşıtlığını düşünce ve eyleminin temeline yerleştirerek dizgeleştiren Batılıların öncülerinden biri de olmuştur.Martin Luther’in Türklere yönelik yargıları zaman zaman değişmekle birlikte şöyledir: “Türkler, Tanrı’nın öfkeli kırbacı, yakıp yıkan Şeytan’ın uşağıdır. Onları yenmek için önce efendisi Şeytan’ı yenmek ve Türkleri tek başına bırakmak gerekir. Türk’ün tanrısı olan Şeytan’ı yenmeden Türk’ü yenmek, kolay olmayacaktır. Şeytan ise bir ruhtur; topla, tüfekle, at ve insanla yenilmez… Bir Türkü öldüren vicdan azabı duymamalı, tersine Hıristiyanlığın düşmanını yok ettiği için vicdanı rahatlamalıdır… Eğer Samson gibi güçlü olsaydım, çaresini bulur hergün bir Türk öldürürdüm…”,

“Tanrı Türkleri, Hıristiyanlar’ a ceza versin, ,onları yola getirsin diye gönderdi. Bunun için onlara karşı savaşmak mümkün değildir, buna boyun eğip, sabretmek gerek. Fakat Tanrı ilerde, onların (Hıristiyanların) çektikleri cezayı kafi görecek ve Türkleri geri çekecektir. Türklerin hiçbir zaman bütün Avrupa’yı ele geçirecekleri düşünülmemiştir.”,”Türk İmparatoru da Tanrı tarafından gönderilmiştir.Kötü bir İktidar da olsa ona itaat edip katlanmak gerekir.”,²¹, ²².

“Vermahnung zum Gebet wider den Türken’:Türklere Karşı Duaya Çağrı” eserinde de özellikle Hıristiyan dünyasının günahlarının çokluğundan yakınır. Tanrı’nın bu sebepten insanların dualarını işitmemesi endişesini dile getirmesine rağmen Papa’nın ve Türklerin sonunun yaklaşması ümidini yitirmeyerek, insanların duaya devam etmeleri gerektiğini vurgular.‘Mahşer günü uzakta olamaz ve Türkler de tıpkı Papa gibi sonlarına yaklaşmış olur… Bundan hiç şüphem yoktur.’der.

Oryantalist ve Filhellenist Yazar,Oyun Yazarı ve Şairler

Batıda,Türk karşıtlığını dile getiren çok sayıda Oryantalist ve Filhellenist Yazar,Oyun Yazarı ve Şair vardır.Bunlar arasında; György Dozsa ,Pierre de Ronsard,William Shakespeare, George Gordon Byron, Victor Hugo, Edgar Allan Poe, Gustave Flaubert, Miguele de Cervantes ,Jean Paul Sartre, Nikos Kazancakis, Dido Sotiriyu ve İlias Venesiz gibi adlar akla gelmektedir.

György Dozsa

Osmanlı‘ya esir düşen Macaristanlı György Dozsa’nı anıları, Balivet;M.,tarafından “Türkler (Türklerin Gelenekleri, Görenekleri ve Hinlikleri Üzerine İnceleme)” adıyla kaleme alınmıştır.Kitap, Batı’da Türk Korkusu’nu yansıtan çok sayıda yayından birisidir²³ .

Dozsa’ya göre; Batının günahlarından arınması için acımasız Türkler gönderilmiştir; kıyamet kapıdadır ve Türkler de Deccal”ın hizmetindedir. Balivet,Dozsa’nın Türklere hayranlık duyduğunu da belirtir ve yüzyıllardır Türklerle ilgili korku ve hayranlık duyguları arasında gidip gelen Batı’nın ruh halinin Dozsa’nın kişiliğinde ete kemiğe büründüğünü yazar.

Pierre De Ronsard

Pierre de Ronsard (d.1524-ö.1585), 16.yüzyıl Fransa’sında La Brigade adlı şiir akımını başlatan önemli bir şairdir²⁴. Şairin görevinin, “halklara ve krallara yol göstermek” olduğunu söyleyen Ronsard bu yolu, benzerlerinde olduğu gibi, “yeni bir Yunan miti-düş gücüne göre biçim değiştiren düşünce” yaratmaya çalışarak sürekli Türk karşıtlığı olarak göstermiştir ²⁵.

Bir şiirinde şunları söyler: “Bütün bilimlerin ve felsefenin anası, besleyicisi bu büyük şanlı uygarlığın (Yunanistan), böylesine barbar bir milletin (Türklerin) eline düşmesi ne kötü bir talihsizliktir!… Ah! Ne söyleyebilirim ki!… Ah! Olayların sürekli değişimi!… Ah! Işık saçan, asil yüce varlık şimdi karanlıklar içinde kör edilmiş.” ²⁶.

William Shakespeare

William Shakespeare (d.1564-ö.1616), oyunları ve şiirlerinde insanlık durumlarını kaleme alan bir yazar olarak bilinir²⁷ .

Shakespeare’in Türkler konusunda yaklaşımları çağdaşlarından farklı değildir. Önemli oyunlarından birisi olan “Othello”’da, Othello “uğursuz,iftiracı ve başı sarıklı, çok zararlı Türk” diye tanımlanmaktadır.

Oyunda Türk’e dönen Mağripli ²⁸ Othello, doğru yoldan tekrar günaha döndüğü için “iki kere” lanetlenmiştir. İslam İmparatorluğu’na karşı bir Haçlı Seferi’ne komuta etmesi için gönderilmiş, “Türk’e dönmüş” ve içteki düşman haline gelmiştir. Venedik Devleti’ni “karalamış”, Avrupalılar’ın korkunç hayali olan İslami öteki’ye dönüşmüştür: Othello çirkin bir klişe olmuştur ²⁹.

Bununla birlikte Othello’nun Türkçe’ye yapılmış olan çevirisinde “Are we turned Turks” kısmının “Kendimizin düşmanı olduk da” ve de “Where a malignant and a turbaned Turk” dizesinin, “Rastlamıştım zorbalık eden bir sarıklıya”şeklinde olduğu görülmektedir³⁰.Anılan çeviride,“Türk” sözcüğünün kullanılmaması, Shakespeare’in Türk okuyucusu nezdinde Türk Düşmanı olduğunun örtülmesi isteğinin bir göstergesi olarak yorumlanabilir.

Shakespeare’in “Othello” oyunu dışındaki “Onikinci Gece”, “Kuru Gürültü”, “Hırçın Kız” ve “Yeter ki Sonu İyi Bitsin”’i de içine alan oyunlarındaki aksiyonlar da , Türkler’in belirsiz tehdidi üzerine kurgulanmıştır.Anılan oyunlarda sahne üzerinde görülmeyen bu güç; korsanlık, tutsaklık ve savaş kavramlarıyla birleştirilmiştir ³¹.

Moliere

Moliére, (d.1622-ö.1673) klasisizm akımının komedi türünde en büyük sanatçısıdır³².

Dönemin diğer sanatçıları gibi Molier’de de, oryantalizm ve Türk karşıtlığı yansımaları söz konusudur. Örneğin,”Kibarlık Budalası” adlı oyununda karakterlerinden biri olan “Büyük Mamamuşi”,kaba saba ve gülünç bir kişiliğe sahiptir³³.Özgün kitabın kapağında da kavuklu Türkler,gülünç olarak resimlenmekteydi.

Moliere, “Büyük Mamamuşi” karakterini, 1669 yılında Fransa’ya gönderilen ilk Türk elçilerinin görgemli giysileri ve üstünlük duygularına karşı sinirlenen Kral 14. Louis’nin, “Türkleri küçük düşürücü” bir piyes yazması emriyle yaratmıştı. “Efendi Burjuva” piyesinde görgüsüz zengin Mr. Jourdain, yüksek sosyeteye girebilmek için Büyük Türk Müftüsü Mamamuşi kılığında düşüp kalkarak şaklabanlık yapıyor ve mumlar dikili bir kavuk taşıyordu³⁴.

George Gordon Byron

George Gordon Byron (d.1788-ö.1824), Avrupa’da romantik akımın öncülerinden biri olarak bilinen şair ve hicivcidir . Batı’da “neşe, hoşgörü ve özgürlüğün ozanı” olarak tanımlanan Byron , Türk düşmanlığını besleyen şairlerden de birisi olmuştur ³⁵.

Byron’nın Türklere bakış açısı konusunda Türkiye’de de çelişkili yaklaşımlar olduğu söylenebilir. Örneğin; Byron’nın Türk Düşmanlığını bugün varolan milliyetçiliğin ürettiği bir mit olduğunu, 1800’lerin romantik akımıyla birlikte düşünülmesi gerektiğini bildirenler de vardır ³⁶,³⁷.Bu kapsamda Byron’nın ele aldığı temalar ve kurguladığı tiplerle Batı dünyasının o zamana kadar azımsadığı/küçümsediği Doğu’nun gerçek değerlerini ve güzelliklerini ele aldığı ve bu durumun Batı dünyasında hem ahlaki hem mertlik düzeyinde bir tartışmayı başlattığı da bildirilmektedir³⁸ .

Bu koruyucu yaklaşımlara karşılık,Byron’ın “Childe Harold” ve “Turkish Tales:Türk Hikayeleri “adlı yapıtlarıyla ; Türklerin zalim, Yunanlılar mazlum olarak gösterildiği de belirtilmekte ve anılan yapıtlarla, Avrupa’da Yunan hayranlığını başlattığı bilinmektedir.

Byron, Yunan milli şairi Rigas’tan geri kalmayacak şekilde, Yunan melali, Yunan nostaljisi ve Yunan Megal-i İdeası için şiirler yazarak Avrupa’da Yunan kurtuluşu için sempati yaratmıştı.

Byron,Türk karşıtlığını neredeyse bir yaşam biçimi durumuna getirmişti. Karşıtlığını yalnızca yapıtlarına değil, sahip olduğu büyük serveti kullanarak eylemlerine de yansıtıyordu. Byron’un özlediği diyar, şiirlerinde dile getirdiği Yunan tanrıların ve tanrıçaların bulunduğu, Antik Yunan eserlerinin yanı başında sadece Yunanlıların yaşamasını istediği topraklardı.

Türklere karşı savaşan Rum çeteleri arasındaki ayrılıkları gidermek ve onları tek bir çatı altında toplamak için Yunanistan’a gelmiş ve 1824 yılında burada ölmüştü³⁹ .

Victor Hugo

Victor Hugo (d.1802-ö.1885) Fransız şair, romancı ve oyun yazarıdır. Yurt dışında “Notre-Dame de Paris ,1831” ve “Sefiller:Les Misérables ,1862”gibi romanlarıyla daha çok tanınır ⁴⁰.

Victor Hugo, Yunanistan’da ülkenin bağımsızlığa kavuşmasında önemli rol oynamış bir Yunan dostu olarak da bilinir. Hugo’nun özellikle “Doğulular:Les Orientales” adlı yapıtının, evrenselci yaklaşımının tersine, Filhelenist, dolayısıyla da Türk karşıtı imgelerle dolu olduğu gözlemlenmektedir⁴¹. 1829’da yayınlanan “Doğulular “ adli kitabındaki iki şiir;”Çocuk” ve “Navarin “şiirleri bunun kanıtlarından kimileridir.

Hugo’un “Çocuk“adlı şiiri şöyledir ⁴²:

“Çocuk Türkler geçtiler, arkalarında harabe ve matem bırakarak/ Sakız (chio), şarapların adası, artık kararmış bir taş yığınından fazlası değil/…../ Her yer çöle dönmüş. Ama hayır. Kararmış duvarın yanında/ Mavi gözlü bir çocuk, Yunan çocuk, yalnız başına oturmakta,/ Aşağılanmış, boynunu bükmüş halde/…. / Ne istersin? Sana ne vermeliyiz çocuk?/ Neşeni geri döndürmek ve seni mutlu etmek için?/ “Arkadaşım” dedi mavi gözlü Yunan çocuk/ “Ben kurşun ve barut istiyorum.”

Hugo’nun Navarin Savaşı ⁴³’ndan sonra kaleme aldığı “Navarin”şiiri de yine Türk karşıtlığında doruk noktalarından birisidir.Hugo, Navarin uzun şiiri, 7 bölüm halinde kaleme alınmıştır ⁴⁴.

Kula,Hugo’nın “Navarin” adlı şiirini şöyle özetler; “Çadırlar, yelkenler, türbanlar, gemi direkleri hepsi kırılmış”, Yarımay’ yenilmiştir. Yunan komutan ‘Kahraman Kanaris’, “gemisi, adamları ve faresiyle Kapudan Paşa’yı” alt etmiş, “Hellas’ın” öcünü almış ve cellâdın erkini kırmıştır. “Hellas özgürdür artık!” diyen Hugo’nun betimlemesiyle, “Avrupa bir söz söyledi,/Param parça etti zalimliği.” Hugo, Hellas’ın özgürleşmesini Fransa’nın savaşa katılmasına bağlar: “Fransa savaşırsa, dönmek zorundadır senin yazgın/ Fransa’nın öç alan elleri/Güvenilirdir/ Hellas, sevin, iyisin!/ Kucaklasın Byron’ın ve Homer’in ülkesi/ Şarkılarıyla bacısını, anasını ve bizi/ Çok güzeldin, derin acılar çektin.” ⁴⁵.

Hugo, 1876 yılında Osmanlı yönetimine karşı Sırp ayaklanmasında da , büyük bir istek ve coşkuyla Sırpların yanında yer alır.Türklerin uyguladığı baskı ve şiddete karşı çıkar ve tam bir “özgürlük savaşçısı!”olur.

Edgar Allan Poe

Edgar Allan Poe (d.1809-ö.1849) Amerikalı şair, yazar, editör ve edebiyat eleştirmenidir⁴⁶. Amerikan edebiyatında Romantizm akımının önemli figürlerinden biri olmasının yanı sıra ülkesinde kısa öykünün ilk yazarlarından sayılır.

O da, Byron’dan etkilenerek Türk Karşıtı duygularıyla Türk-Yunan savaşına gönüllü olarak katılmış, ancak ölmeden ülkesine dönmüştü.

Gustave Flaubert

Gustave Flaubert (d.1821-ö.1880), Fransız romancıdır. Edebiyat eleştirmenleri tarafından günümüz romanının kurucusu kabul edilir⁴⁷.

1851’de İstanbul’da kısa bir süre kalan Gustave Flaubert, kahramanına ilk cinsel deneyimini, sahibi Müslüman bir kadın olan “Türk Evi:Hez la Turque/genelevde” yaşadığını anlatıyordu ⁴⁸.

Miguele de Cervantes

Miguel de Cervantes Saavedra (d.1547-ö.1616),İspanyol romancı, şair ve oyun yazarıdır. Modern Avrupa’nın ilk romanı olarak kabul edilen Don Kişot, Batı edebiyatının klasikleri arasında yer alır ve bugüne kadar yazılmış en iyi kurgusal eserlerden biri sayılır⁴⁹.

Cervantes, İnebahtı, Navarin ve Modon’da Türklere karşı savaşırken yaralanarak sol elini kullanamaz olmuş ve yaşamının beş yılını Türk esiri olarak Cezayir’de sürgünde geçirmişti.

Cervantes’in Türkler konusunda kafası karışıktı. Kimi eserlerinde Türklerin hoşgörüsünü överken,kimilerinde de zalim olduklarını da yazmaktadır. Örneğin Cezayir’deki esaretten döner dönmez kaleme aldığı ilk tiyatro eseri olan Trato de Argel’de; “adil, ideal, huzurlu, insancıl ve uygar bir toplumun olanaksızlığının nedeni “ötekiler”, yani “Türkler”dir⁵⁰,⁵¹.

Jean Paul Sartre

Jean Paul Sartre(d.1905-ö.1980),20.yüzyılın düşünce dünyasına damgasını vuran yazarlardan biridir ⁵².O’nun bile entelektüel ve evrensel kimliğini bir kenara bırakarak ya da bilinç altında Türkler karşı Avrupalı olduğu için yer etmiş basmakalıp düşüncelerini yapıtlarına yansıttığı gözlemlenmektedir ⁵³.

Örneğin,”Özgürlük Yolları” adlı üçlemesinin birinci cildi “Akıl Çağı” romanında Sartre,ön plana çıkardığı roman kişisi Daniel aracığıyla , İstanbul ve İstanbul yakınlarında geçtiği inanılan bir olaya göndermede bulunur ve şöyle yazar: “(…)Daniel, İstanbul köpeklerini düşündü: Onları sokaklardan toplayıp çuvallara, küfelere doldurmuşlar, sonra ıssız bir adaya bırakmışlardı. Birbirlerini parçalayıp yemişlerdi. Engin denizde rüzgâr ara sıra onların ulumalarını denizcilerin kulaklarına dek iletiyordu: “Oraya konulması gereken köpekler değildi.”⁵⁴.

Yine aynı romanda Sartre’nin Daniel’in sahibi olduğu kedileri Seine nehrine atıp boğmayı amaçladığı bir bölümde, kedilerin boğulmamak için çırpınmış olacakları düşüncesine bağlantı kurarak sözü yeniden İstanbul’a ve Türklere taşıdığı görülür:

“(…)Aklına İstanbul geldi yine: Kocalarını aldatan kadınları sudan korkan kedilerle bir çuvala koyup Boğazda denize atarlarmış.”⁵⁵.

Özetle anılan göndermelerle Sartre’in de belki de bilinçaltında olsa bile bir Avrupalı olarak Türkleri sanki sadist duygulara sahip, köpeklerin bu şekilde bir birlerini öldürmelerinden zevk alan bir halk olarak görmekte olduğu söylenebilir ⁵⁶.

Nikos Kazancakis

Nikos Kazancakis (d. 1883- ö. 1957) Yunan yazar, şair, siyasetçi ve filozofudur. Şöhretine, 1964 yılında gösterime girmiş olan Michael Cacoyannis’in yönetmiş olduğu Zorba adlı sinema filmiyle kavuşmuştur. Bu film, aynı adı taşıyan kendi kitabından uyarlanmıştı⁵⁷.

Eserlerinde Osmanlının(Türk) ve onu temsil eden çoğu kavramın, boyunduruğundan çıkılması gereken düşman bir öge olarak ele alındığı görülmektedir.Örneğin; “Kaptan Mihalis” adlı kitabında Girit’in bağımsızlığı, Yunanlıların “Turkokratia’ya:Türk egemenliği” karşı verdiği şanlı direniş ve mücadeledir. Üstelik bu anlatıda,Hıristiyanlık anlatısının en önemli ögesi olan İsa’nın geçmişte çarmıha gerilmesi, günahlarından arınması ve yeniden dirilmesi egemen bir metafora dönüşür. Türkler için şu ifadelere rastlanır;” Oda gübre ve bitki kokuyordu… Kaptan Mihal başı öne eğik, bu Türk havasını belli belirsiz bir tiksintiyle soluyordu.“Ne işim var burada benim?” diye geçirdi aklından. “Türklük kokuyor.”⁵⁸, “… Şalvarlı adam karşılık verdi:“Osmanlı cesetleri iyi gübre olur.”⁵⁹. “El Greco’ya Mektuplar” adlı kitabında yaptığı “içimizdeki ve dışımızdaki Türkler” tanımlamasında “Öteki Türk”, kendisini gösterir⁶⁰.Kazancakis’e göre Türklerle savaşmak, ötekiyle savaşmak demektir⁶¹.

Kazancakis’in Türk karşıtlığının dönemlere göre değişim gösterdiği de gözlemlenir. Bu kapsamda Türklük yerine Türk olduğunda Kazancakis’in bakış açısının değiştiği ve yumuşadığı,örneğin ağalık kavramı, kısmen ötekileştirilirken “Baba” unvanı olan Türklerin ise ağırbaşlı ve toplumca kabul gören kişiler oldukları bildirilmektedir⁶². Kazancakis’in deyişiyle, Onlar da “Anadolu’daki köylerinde karıları, çocukları, tarlaları olan, mevsimi gelince bağlarını çapalayan” insanlardır.

Dido Sotiriyu

Dido Sotiriyu (d.1909-ö.2004)Yunan yazarıdır. Sotiriyu, özellikle ülkesinde kadın hakları mücadelesinde ön saflarda yer almış bir yazar olarak bilinir⁶³.

Türkçeye “Benden Selam Söyle Anadoluya “romanının gerçek adı “Kanlı Topraklar:Matomena Homata”dır. “Kanlı Topraklar”’da Türklerin katliamcı,hatta ırz düşmanı olduğu, 40 bin Rum’u Manisa’ya getirerek kestiği konusunda ifadeleri vardır⁶⁴,⁶⁵.

Kimilerince romanının sonunda Sotiriyu’nun “Anayurduma selam söyle benden, Kör Mehmet’in damadı! Benden selam söyle Anadolu’ya… Toprağını kanla suladık diye bize garezlenmesin… Ve kardeşi kardeşe kırdıran cellatların Allah bin belasını versin!” sözleriyle emperyalizme gönderme yaptığı için bu romanın Türk düşmanı olmadığı gibi yorumlara rastlanır.

“Türk,Ben ve Arap Çocuğu:Tolka Matoula” romanında da Sotiriyu’nun Kanlı Topraklar’da olduğu üzere Türklerle ilişkili imgeler,kafa karıştırıcı tanımlar ve istemsiz olumsuzluklar vardır.

İlias Venesiz

İlias Venezis(d.1904-ö.1973)önemli bir Yunan romancısı olan Elias Mellos’un takma adıdır⁶⁶.Venesiz “Rüzgar Ülkesi”romanında İzmir’den kaçışını ve geçmiş zaman özlemini Türk metaforu üzerinden anlatmaktadır.

İvo Andriç

İvo Andriç(d.1892-ö. 1975), Nobel Edebiyat Ödülü’ne sahip Bosna’lı bir yazardır⁶⁷.Türkçede, Sokullu Mehmet Paşa’nın Vişegrad’da yaptırdığı köprü ve çevresindeki yaşamlar üzerine yazdığı “Drina Köprüsü” en bilinen romanıdır.

Romanda Türk zulmünün en tipik göstergesi olarak köprünün inşası sırasında kazığa geçirilen bir kişinin dramı en çıplak bir şeklide anlatılmıştır⁶⁸.