Atatürk’ün hedeflediği modern Türk kadınına uygunluğuyla dikkat çeken Mihri İffet Türk Siyasi Tarihi’nin bir parçası olmuştur. Pek çok faaliyette görev almış, yurt dışında Türkiye Cumhuriyeti’ni defalarca temsil etmiş, entelektüel birikimiyle örnek olmuştur. “Milli Kahramanlar” yazı dizisinde bu ay Mihri İffet Pektaş’ın hayatı incelenecektir.

Gençlik Yılları

Mihri İffet 1895 yılı Şubat ayında Bursa’da doğmuştur. Babası Bursa Vali yardımcısı Yusuf Bahaddin Bey, annesi İclal Hanım’dır (TBMM). İlköğrenimini Zühtü Paşa Mektebinde tamamlayan Mihri İffet, ardından 1908 yılında Amerikan Kız Koleji’ne başlamıştır (TBMM). Hocaları arasında Tevfik Fikret, Fazıl Ahmet, Nakiye (Elgün) ve Rıza Tevfik (Bölükbaşı) bulunmaktadır.

1916 yılında eğitimini bitirmesiyle kendisine mezun olduğu okulda öğretmenlik yapma teklifi sunulmuştur. Bu teklifi kabul edip öğretmenliğe başlamıştır. Nişanlısı Hüseyin Bey de Erkek Kolejinde görev yapmaktadır. Ertesi yıl Hüseyin Bey ile evlenmiştir. Çocuk sahibi olunca 4 senelik bir ara vermiş, sonrasında Bezm-i Alem Kız Lisesi’nde 2 yıl İngilizce öğretmenliği ve sonraki eğitim sürecine de Robert Koleji’nde 13 yıl kadar devam etmiştir (TBMM).

Siyasi Hayatı

Öğretmenlik yaptığı sırada Mihri İffet Pektaş’a milletvekilliği görevi teklif edilmiştir. Nitekim bunun altında Pektaş’ın modern Türk kadını algısına sahip olması yatmaktadır. Kadınların seçme ve seçilme hakkını kazanmalarının ardından, meclise giren ilk kadın milletvekillerinden biri Mihri İffet Pektaş olmuştur (Kurun).

Mihri İffet Pektaş, ilk seçim döneminde Kütüphane Encümeni olarak göreve başlamıştır. Bu süreçte yalnızca Beden Terbiyesi Kanunu hakkında görüş bildirmiştir. Bununla birlikte, dönemin Başbakanı İsmet İnönü ile beraber Teşkilat-ı Esasiye Kanunu’nun bazı maddelerinde değişiklik yapılmasına yönelik bir kanun teklifi düzenleme görevini de üstlenmiştir (1937).

Malatya İline Dair Hazırlanan Rapor ve Diğerleri

Malatya milletvekili Mihri İffet Pektaş diğer arkadaşları ile birlikte bir rapor hazırlamıştır. Bu raporda Malatya’ya çeşitli alanlarda altyapı hizmetleri gerektiğinden bahsedilmiş, çimento fabrikası ve numune hastanelerinin hayata geçirilmesi talep edilmiştir (Duroğlu, 2007). Bunun yanı sıra kadınların hastalık ve annelik dönemlerinde alacakları birtakım yardımlara dair konularla ilgilenmiştir. Bu konular dönemin kadın milletvekilleri tarafından çokça üzerinde durulmuştur (Yıldız, 2012).

Mecliste farklı alanlarda encümenlik görevine devam etmiştir. Katıldığı 352 oylamanın hepsine evet oyu kullanmıştır (TBMM). 2 adet önerge sunmuştur. İlk önergesi, İkinci Dünya Savaşı’nın bitimiyle meclis adına yapılan teşekkür adınadır. Bu önerge, meclis genel kurulunca kabul edilmiştir (TBMM).

İkinci önerge de çiftçilere dağıtılan toprak ile çiftçi ocaklarının oluşturulmasına dair kanun teklifinin 17. maddesinin revizyonuna ilişkindir. Söz konusu maddenin revizyona uğraması önceki iki maddenin sonuçsuz kalmasına sebep olmuş, mevsimlik işçiler yok sayılmıştır. Dolayısıyla 17. Maddenin değişimi kararlaştırılmıştır (TBMM).

Mihri İffet Pektaş’ın Meclis Dışındaki Faaliyetleri

Mihri İffet Pektaş iyi derecede İngilizce ve Fransızca bilmektedir. Ünlü bir arkeolog olan William Mitchell Ramsay’nin Anadolu’nun Tarihi Coğrafyası kitabını Türkçe ’ye çevirmiştir.

Dünya Savaşı’nın başladığı dönemde faaliyetini sürdüren Hilal-i Ahmer Cemiyeti 1914’ten sonra Hanımlar Şubesi’ni açmıştır. Hanımlar Şubesi ordunun ihtiyaçlarını karşılayabilmek için çamaşır çorap temininde bulunmuş, göçmenlere yardım etmiş, kadınlara meslek kazandırmıştır. Bunların dışında pek çok kadın Hilal-i Ahmer Cemiyeti’nin hastabakıcılık mektebinde yaralı askerleri tedavi etme üzerine eğitim almıştır.

Himaye-i Etfal Cemiyeti, savaşa gidenlerin ardında kalan kimsesiz çocuklara yapılan yardımların yeterli olamaması üzerine kurulmuştur. Mihri İffet her iki cemiyetin de aktif gönüllüsü olmuştur (Kıranlar, Ankara).

Çalışabilme yetisini kaybetmiş ve bakacak kimsesi olmayan, hiçbir gelire sahip olmayan yaşlı ve yardıma muhtaç olan kimselere yardım etmek üzere Dr. Reşit Galip tarafından kurulan Fukaraperver Cemiyetinin de üyesi olmuştur (1327).

12. Uluslararası Kadın Kongresi

1935 yılında İstanbul’da “12. Uluslararası Kadın Kongresi” düzenlenmiş, Mihri İffet Pektaş da bu konferansa katılmıştır. Toplanan bu kongrede eşitlik kavramı üzerinde durulmuştur. Kongre başlamadan evvel komisyonlar oluşturulmuş, asli üyelerden biri olan Mihri İffet Pektaş Genel Oy Komisyonu’nda Türk kadınlarının temsilcisi olmuştur (Yaşar, 2020).

Kongre 18 Nisan’da başlamış, Mihri İffet Pektaş bir konuşma yapmıştır. Mihri İffet Pektaş barışın korunması ve sağlanması adına Büyük Savaş’ın yankılarından ve Balkan Paktı’nın olumlu tesirlerinde söz ederek barışa vurgu yapmıştır (1935).

III. Türk Dil Kurultayı Çalışmaları

Mihri Pektaş 1936 yılında düzenlenen Üçüncü Türk Dil Kurultayı’nda da görev almıştır. Kurultayın ilk günü olan 24 Ağustos 1936 tarihinde Güneş-Dil Teorisi ve Dil Karşılaştırmaları Komisyonu’na seçilmiştir. Bu komisyon 6 maddelik bir rapor hazırlamıştır. Raporda Güneş Dil Teorisi’nin dilbilim alanında derin ve orijinal bir teori olduğu görüşüne yer verilmiştir. Komisyonun Türk ve yabancı üyelerinin Dördüncü Türk Dil Kurultayı’nın toplanacağı zamana kadar Güneş Dil Teorisine ait incelemelerini birbirlerine bildirmek suretiyle ortak mesai sarf edecekleri belirtilmiştir. Söz konusu rapor 31 Ağustos tarihli toplantıda genel kurula sunulmuş ve oy birliğiyle kabul edilmiştir (1937).

Birleşmiş Milletler Kadın Hakları Komisyonu

1946 yılında Mihri İffet Pektaş’ın milletvekilli görevi son bulmuş ve öğretmenlik mesleğine Robert Kolej’de geri dönmüştür, okulun mütevelli heyeti içerisinde yer almıştır (İhsan Güneş, 2001).

1947 ve 1950 yılları arasında Birleşmiş Milletler Kadın Hakları Komisyonu’na Türkiye Delegesi olarak katılmıştır. Birleşmiş Milletler İktisadi ve İçtimai Konseyi’nin Kadın Hakları Komisyonu’nda Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmiştir (DABCA). Ardından 23 Mart 1947 günü Beyrut’ta düzenlenen diğer toplantıya da katılmış, 1950 yılında New York’ta Nassau County’de bulunan Lake Success’te Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil etmiştir (DABCA). Kadınların siyasi ve ekonomik haklarını kazanması, aynı işi üstlenen kadınların erkeklerle aynı ücreti alması gerektiği ve evli kadınların vatandaşlık haklarının neler olabileceğinin de üzerinde durulmuştur (1950).

Ölümü

Mihri Pektaş, 1961 yılından itibaren emeklilik hayatı yaşamıştır. 1970 yılında eşi Hüseyin Pektaş’ı kaybetmiştir. O’nun ölümünden sonra yaklaşık dokuz yıl kadar sonra 14 Temmuz 1979’da İstanbul’da vefat etmiştir. 16 Temmuz 1979 günü İstanbul’da Aşiyan Mezarlığı’na defnedilmiştir (Milliyet,1979).

Pek çok Batı Ülkesi’nden önce seçme seçilme hakkını kadınlarına tanınmasıyla Türk Siyasi Tarihi’ne giren Mihri İffet Pektaş bir çok alanda Genç Cumhuriyet’e hizmet etmiştir. Medeniyet’e örnek olan ülkenin, kadınlarına örnek olan “Milli Kahraman” olmuştur.

Kaynakça