ABD, Çin’le olan jeopolitik ve ekonomik rekabeti dolayısıyla Hint-Pasifik bölgesine odaklanmaya devam etmekte ve bu kapsamda ulusal çıkar hesaplamaları yapmaktadır. Ulusal gücünü bu strateji temelinde şekillendirmekte, NATO ve uluslararası partnerleriyle ilişkileri yeniden düzenlemektedir. Bu küresel bir süreçtir, zaman almaktadır ve her devlet kendi ulusal çıkarını savunmaktadır. Türkiye’nin F-35 programından çıkması, F-16’ların ABD’den henüz satın alınmaması ve Avrupa ortak üretimi (Birleşik Krallık, Almanya, İspanya, İtalya) Eurofighter Typhoon savaş uçağının gündeme gelmesi söz konusu sürecin temel dinamiğini yansıtmaktadır: ABD Avrupa güvenliğindeki sorumluluğunu azaltırken Avrupa’da nasıl bir denge ve düzen kurulacaktır.
Rusya’nın Kırım yarımadası (2014) müdahalesi, Brexit (2016) ve yine Rusya’nın 2022 Ukrayna müdahalesi Kıta Avrupa’sının (Almanya ve Fransa) ekonomik ve güvenlik alanlarında yeni düzenlemeler yapmasına neden olmaktadır. ABD-Çin rekabetinde Avrupa’nın uluslararası konumu bu bağlamda şekillenecektir.
ABD ve Avrupalı düşünce kuruluşlarının sıklıkla gündeme getirdiği, Avrupa Birliği (AB) üyesi olmayan NATO müttefiklerinin (Birleşik Krallık ve Türkiye) AB’yle güvenlik ve savunma işbirliğini geliştirmesi yönündeki eğilime (bkz. Murray 2024; Ewers-Peters 2024; Hurlburt 2024) işaret eden gelişmeler vardır. Birleşik Krallık Savunma Bakanı’nın Kasım 2023 tarihindeki Türkiye ziyaretinde Savunma İşbirliği Niyet Beyanı imzalanmış ve Eurofighter görüşmeleri başlamıştı. Yaklaşık bir yıl sonra Ekim 2024’te Almanya’nın Türkiye’yle Eurofighter teknik görüşmelerinin başlamasına onay vermesi, Birleşik Krallık Savunma Bakanı Healey ’in 14 Kasım 2024 tarihinde TUSAŞ’ı ziyaret etmesi ve Birleşik Krallık’a ait iki Eurofighter savaş uçağının teknik incelemeler maksadıyla Mürted Hava Üssü’ne iniş yapması (18 Aralık), söz konusu sürecin somut aşamalarıdır.
Sonuç yerine
F-35, F16 ve Eurofighter süreçleri ABD’nin uluslararası öncelikleri, Birleşik Krallık, Avrupalı aktörler arasındaki ilişkiler ve Türkiye’nin konumunu ilgilendiren bir meseledir. Çıkar uyuşmazlıklarının yaşanabildiği çok aktörlü bir düzlemde uluslararası düzenin kurulması zaman almaktadır. Türkiye Cumhuriyeti uluslararası düzenin yeniden şekillendiği bir bağlamda Avrupa güvenliğine ve savunma sanayiine katkıda bulunarak uluslararası konumunu güçlendirmektedir. Birleşik Krallık’ ta Temmuz 2024’te iktidara gelen İşçi Partisi’nin Birleşik Krallık-AB Güvenlik Paktı’nı desteklemesi ve Almanya’da Scholz liderliğindeki koalisyon hükümetinin düşmesi sonucunda Şubat 2025’teki erken seçim bu düzlemdeki diğer siyasi göstergelerdir.
Kaynakça
Ewers-Peters, N.M (2024). Uncertainty Ahead? The 2024 US Elections and What is at Stake for EU-NATO Cooperation. Brussels School of Governance: The Centre for Security, Diplomacy and Strategy.
Hurlburt, H. (2024). What the US wants from the next UK government’s foreign Policy. Chatham House.
https://www.chathamhouse.org/2024/06/what-us-wants-next-uk-governments-foreign-policy
Murray, R. (2024). Leveraging Europe and The EU as a Defense Power. Transatlantic Horizons: a collaborative US-EU policy agenda for 2025 and beyond. Atlantic Council.
https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2024/10/Transatlantic-Horizons_Final.pdf
