Hilmi Malik Bey 1900 yılında Manastır’da doğmuştur. (Aladağ, 2016) Hilmi Malik Bey’in ilk eğitimini aldığı okulu ve çocukluğunun geçtiği muhite dair herhangi bir bilgi bulunamamıştır. Dr. Hilmi Malik Evrenol on iki yaşından yirmi yaşına kadar eğitim gördüğü okul olan Amerikan Koleji düşüncelerinin ve kişiliğinin oluşmasında önemli bir dönüm noktasıdır. (Aladağ, 2016) Buradan mezun olduktan sonra yükseköğrenimini tamamlamak için Amerika’ya gitmiştir. Hilmi Malik Bey’in düşüncelerini ve kişiliğini etkileyen bir diğer dönüm noktası ise Yunan işgal kuvvetlerinin Manastır’ı işgal etmesi olmuştur. Hilmi Malik Bey on iki yaşındayken ikamet ettikleri Manastır’dan işgal sebebiyle Batı Anadolu’da Aydın’a göç etmek zorunda kalmışlardır. (Aladağ, 2016) Hilmi Malik Bey İzmir Kızıl Çullu Amerikan Koleji’ne kayıt olmuştur. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Burada en iyi arkadaşı ise Adnan Menderes olmuştur. Buradan mezun olduktan sonra ise Amerika’da Columbia Üniversitesi’nde Pedagoji ve Din Bilimleri dalında yapılmıştır. Burada John Dewey’in ve William Kilpatrick’in öğrencisi olmuştur. (Evrenol, 1928) Dr. unvanını ise Teacher’s College’da 1924 yılında uzmanlık derecesi ile mezun olduğunda almıştır.

Çalışma Hayatı

Hilmi Malik Bey cumhuriyet döneminde yurda dönüşü ile birlikte sadece Amerika Birleşik Devletleri’nin Ankara Büyük Elçiliği’nde Türkçe Genel Sekreteri ve tercümanı olarak çalışmıştır. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Hilmi Malik Bey bu görevi dışında Chicago Üniversitesi Şarkiyat Araştırmaları Enstitüsü tarafından 1930-1931 yılları arasında Anadolu’da yapılan bazı tarihi-arkeolojik araştırmalar için uzman sıfatıyla katkı sağlamıştır. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Bu bilimsel araştırmalar cumhuriyeti kuran kadronun ulus-devlet projesini inşa ederken kullandığı en temel argümanlardan biri olmuştur. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Arkeoloji biliminin marifetiyle tasarlanan ve inşa edilen bu tasarının Türk tarih tezinin omurgasını oluşturduğunu söylediğimizde Hilmi Malik Bey’in Türk Tarih Kurumu’na sağladığı bu önemli desteği göz ardı etmemiş oluruz.

Eserleri ve Eserlerinin İncelenmesi

Hilmi Malik Bey cumhuriyetin devrim prensiplerini ulusuna anlatmayı kendine misyon edinmiş bir yazardır. Bu yüzden eserlerini didaktik tarzda yazdığını söyleyebiliriz. Yazdığı eser hangi konuya ve hangi alana dahil olursa olsun onun kalemi, devrimci cumhuriyet aydının değerleri ile tüm vatandaşların terbiye edilmeleri uğrunda yazılar yazmıştır.

Çocuk Ruhu ve Terbiyesi

Hilmi Malik Bey bu kitabı Colombia Üniversitesi’nde pedagoji bölümünden mezun olduktan sonra Osmanlıca telif etmiştir. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Bu eser “Çocuğun Eski Terbiyesi” ve “Çocuğun Yeni Terbiyesi” olmak üzere iki kısımdan oluşmaktadır. “Çocuğun Yeni Terbiyesi” kısmında pedagoji ilminin evrensellik sınırları haricinde milli pedagoji sınırları içerisinde değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur.

Küçük İnsan ve Kabiliyeti

Bu kitabın yazılma amacı cumhuriyet rejimine uygun, çağdaş yeni nesillerin yetişmesinin nasıl mümkün olabileceği üzerine kurgulanmıştır. Cumhuriyet yönetim şeklinin ilan edilmesi ile birlikte bu yönetim şeklinin halka anlatılması gerekmekteydi. Bunun haricinde artık cumhuriyetin etekleri altında yetişecek yeni nesilin pedagojik olarak nasıl yetiştirilmesi gerektiğini anlamak ve anlatmak amacıyla yazılan bu eserde çocuğun eğitiminin nihai amacının faydalı vatandaşlar yetiştirmek olduğu vurgulanmıştır. (Evrenol, Küçük İnsan ve Kabiliyeti )

Türkiye’de Suçlu Çocuk

Bu kitap için ülke genelinde büyüklü küçüklü 393 adet hapishaneye gönderilen psikolojik sorulara 200 civarında hapishaneden dönüş alındığını ve bu hapishanelerden sadece 80 tanesinde 732 suçlu çocuk verilen sorulara cevap vermiştir. Bu cevaplar dahilinde iki adet istatistiki cetvel hazırlanmıştır. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016)

Yeni Hayatın Yeni Prensipleri

Hilmi Malik Bey bu eserinde özellikle gençliği inkılap değerleri ile bütünleşen bir çağdaş eğitimden geçirmek için yeni kurulan cumhuriyete birtakım tekliflerde bulunmuştur. Bunun yanı sıra cumhuriyet devrimlerinin halka nasıl benimsetilmesi gerektiği hakkında da bazı önermelerde bulunmuştur. Bu devrimlerin başarıya ulaşmasında birbirini besleyen üç temel oluşumdan bahsetmiştir: ordu, mektep ve fırka. Devrimlerin gerçekten bir halkın nezdinde kabul edilip benimsenmesi için bu üç oluşumun birbirini desteklemesi ve birbirine katkıda bulunması gerektiğini savunmuştur. (Evrenol, Yeni Hayatın Yeni Prensipleri )

Hilmi Malik Evrenol’un hemen hemen tüm eserlerinde devrim ilkelerinin gerçek hayata geçebilmesi için çocuk eğitiminin en önemli husus olduğu dile getirilmektedir. Hilmi Malik’e göre bu hususun gerçekleşmesi için çocuk kütüphanelerinin açılması sağlanmalı, okula gidemeyen çocukların tespit edilip okula gönderilmesinin sağlanması ve kenar mahallelerde ikamet eden çocuklar için çocuk evlerinin açılması lazım gelmektedir. (Evrenol, Yeni Hayatın Yeni Prensipleri)

Cumhuriyetin ilk yıllarında nüfusun büyük bir bölümü köylerde yaşamaktaydı. Dolayısıyla Hilmi Malik Bey’e göre Türkiye’de köylünün ve çocuklarının eğitimi, eğitimde en önemli hususu oluşturmaktaydı. Hilmi Malik Bey eserinde köy nüfusu hakkında birtakım istatistiki veriler sunduktan sonra neler yapılması gerektiğini anlatmıştır. 1928-1929 yıllarında ilkokullardaki öğrenci sayısı 333.027 erkek ve 151.721 kız olmak üzere toplam 484.748’dir. Bu rakamların çok azını köy çocukları oluşturmaktadır. Bu sorunun çözülmesinde çözüm aşamalarını şöyle sıralamaktadır: Aydınların köy ile temasının sağlanması ve bu doğrultuda halkevlerinden yararlanılması. Yatılı mekteplerin açılması ve köy ahalisinin ortak bulunduğu alanlarla, radyo ve gazete yolu ile bilgilendirilmesi. Gazetelerin köylerin meydanlarında asılarak okutulması burada iyi bir çözüm önerisidir. Bu işten ise köy muhtarlarını ve köy okulu öğretmenlerini sorumlu kişiler olarak atamak gerekmekte olduğunun altını çizmiştir. Türkiye’nin bir tarım ülkesi olması dolayısıyla okullarda mutlaka ziraat kulüplerinin ve derneklerinin kurularak çocukları ve ailelerini bu konuda aydınlatmanın da bir diğer önemli husus olduğunu belirtmiştir. (Evrenol, Yeni Hayatın Yeni Prensipleri )

Bunun dışında Hilmi Malik Bey çocukluktan çıkarak askere alınan gençlerin eğitimlerine ayrı bir değer vermektedir. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016) Bu noktada Hilmi Malik Bey cumhuriyet devrimlerinin öğretilmesinde kışlayı önemli bir mektep olarak görmektedir. Şayet kışlada gençlere cumhuriyet devrimleri anlatılır ve benimsetilirse bu gençler terhis olduktan sonra döndükleri yerlerde öğrenmiş oldukları devrimleri ve cumhuriyetin faziletlerini etraflarına anlatacaklardır. Hilmi Malik Bey kışlanın savaş ve hayatta kalma taktikleri öğretilen yer olmanın ziyadesinde buraya alınan gençlerin hayatlarını şekillendiren bir kurum olarak görmektedir. En azından kışlaya böyle bir görev yüklenilmesinin anlamlı olacağını düşünmektedir.

Bunun dışında Hilmi Malik Bey fabrika, çeşitli işyerleri ve hapishanelerdeki halkın cumhuriyet devrimlerinin anlatılması ve benimsenebilmesi için ele geçmez bir fırsat yerleri (Evrenol, Yeni Hayatın Yeni Prensipleri ) olduğunu savunmaktadır. Bu hedef kitlenin işlenebilecek önemli bir malzeme olduğu kanaatindedir. Hilmi Malik Bey hapishaneden çıkan insanların içeride geçirdikleri süre zarfı müddetince fikir, sanat ve devrim adamı olarak yetiştirilmesinin inkılapların başlıca görevlerinden olarak görmüştür.

Demokrasi Mefhumu ve Mücrimlerimiz

Hilmi Malik Bey her biri birbirinden bağımsız dört adet yazısını bu eserde bir araya getirmiştir. (Aladağ, Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri , 2016)

Nereden Nereye: Revolutionary Turkey

Hilmi Malik Evrenol bu eseri İngilizce olarak hazırlamış olup bu eserin İngilizce hazırlanma sebebinin yurdumuzda yapılan devrimleri ve işleri yurt dışına birinci ağızdan aktarmak olduğunu Hilmi Malik Evrenol’un bizzat kendisi açıklamıştır. (Evrenol, Nereden Nereye: Revolutionary Turkey)

Hilmi Malik Bey’in Toplumu Yeniden Yapılandırma Çalışmalarına Katkıları

Hilmi Malik Bey yukarıda özellikle seçtiğim eserlerinde ve diğer eserlerinde cumhuriyet dönemi devrimlerinin halka izahının sağlanması ve benimsetilmesi yolunda cumhuriyetçi yurttaşlar yetiştirebilmesi ülküsünü aktarmıştır. Dr. Hilmi Malik Bey pedagoji sahasında özellikle çocuk terbiyesi ve ebeveyn eğitimi konularını eserlerinde işlemiştir. Sosyoloji sahasında askerlik ve kışla yaşantısı, köy ve köylülerin hayatı, toplumda hapislik yatanların incelenmesi, sinemanın toplumsal hayata etkileri konularını işlemiştir. Teoloji alanında ise dinin reformları üzerine durmuştur. Edebi sahada ise Osmanlıca-Türkçe-İngilizce Lügat çalışması yapmıştır. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi’nin 1953-1954 yılları arasında müfredatını bizzat kendisi hazırlamıştır.

Sonuç

Hiç şüphesiz ki Milli Mücadele’den çıkmış Türk halkı maddi ve manevi açıdan yoksunluklar çekmekteydi. Yaşanan bunca savaştan ve yoksulluktan sonra Atatürk ve silah arkadaşları yurdunun en iyi şartlar altında yönetilmesini ve bu yönetimde halkın da söz sahibi olmasını düşlemişlerdi. Bu düşleri neticesinde cumhuriyetin ilanı ve arkasına halkın yaşamını muasır medeniyetler seviyesine ulaştırabilmek için devrimler gerçekleşti. Bu rejim değişikliğini anlatmak ve devrimleri halka benimsetip bahse konu devrimleri halkın ortak ülküsü haline getirmek ise cumhuriyet dönemi aydınlarına düştü. Hilmi Malik Evrenol bu konuda cumhuriyet prensiplerini ve devrimlerini halka anlatmak ve benimsetmek ziyadesinde nasıl cumhuriyetçi bir nesil yetiştirilebileceği üzerine de yurt dışında aldığı eğitimler neticesinde kafa yormuş ve halka bunu benimsetmeye çalışmıştır. Bu doğrultuda eğitim alanında çeşitli reformların, müfredat ayarlamalarının yapılmasına öncü olmuştur. Halkın yeniden inşası ve ıslahı konusunda verdiği eserler kapsamında Hilmi Malik Evrenol bir milli kahramandır.

Kaynakça

Aladağ, H. H. (2016). Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri . 43.

Aladağ, H. H. (2016). Dr. Hilmi Malik Evrenol’un Hayatı ve Eserleri . 50.

Evrenol, H. M. (1928). “Büyük adamlar: John Dewey ikinci Konfiçyüs”. Türk Yurdu, p. 198.

Evrenol, H. M. (n.d.). Küçük İnsan ve Kabiliyeti . İstanbul .

Evrenol, H. M. (n.d.). Nereden Nereye: Revolutionary Turkey.

Evrenol, H. M. (n.d.). Yeni Hayatın Yeni Prensipleri.

Evrenol, H. M. (n.d.). Yeni Hayatın Yeni Prensipleri . Ankara.