Yurt içinde ya da dışında olsun! Gezerken mesleğimizden kaynaklanan dürtülerle tıp tarihiyle ilintili ipuçlarını da yakalama çabası içinde oluyoruz. Bu yaklaşımın bilgilenmeye katkısının yanı sıra var olan bilginin pekişmesi ve varsa yanlışların düzeltilmesi bakımından da yararlı bir eğilim olduğunu söylemeliyiz.
Norveç gezimiz sırasında yakaladığımız bir ipucu bilgilerimizi gözden geçirme gereğini kaçınılmaz kıldı.
Norveç’in batı kıyısındaki Bergen kentinde dolaşırken bir alışveriş merkezinin tepesine konulmuş bir heykel çekti dikkatimizi. Yakınlaştırılmış fotoğraf çekimlerinde heykelden çok heykelin sağ elindeki nesne çok daha dikkat çekiciydi.
Heykelin sağ elindeki bir asaya sarmalanmış kanatlı çifte yılanlı nesne bizim tıp sembolümüzdü. Daha doğrusu öyle sanıyorduk!
Bergen’de Merkür (Hermes) Heykeli
(Dr Sarkis KILIÇASLAN’ın izniyle)
Şaşırdık ve anlam veremedik bu duruma. Araştırdığımızda söz konusu yapının tepesindeki heykelin ticaret tanrısı Merkür’ü betimlediğini öğrendik. Bir alışveriş merkezinin tepesinde yer alması şaşırtıcı değildi elbette ticaret tanrısının. Elindeki tıp sembolü de neyin nesiydi?
Ayrıntılı bilgi için Bergen Turizm Danışma’ya yazdık. Birkaç gün sonra gelen yanıt bizleri şaşırttığı kadar bilgisizliğimizi açığa çıkartması bakımından da ibretlikti.
Bergen Turizm Danışma bizi yanıtlarken başvurabileceğimiz ve daha fazla bilgilenebileceğimiz bir kaynağı da bilgimize sunma inceliği göstermişti. Ülkemizin başını öne eğen Wikipedia yasağı nedeniyle anında değilse de bir süre sonra bağlantıya erişebildik. Orada okuduğumuza göre bizim tıp sembolü saydığımız ve dolayısı ile sandığımız nesne ticaret tanrısı Merkür’ün “Caduceus” denen asasıymış. Merkür’ün Caduceus’u Türkiye’de tıp sembolü sanılmakta ve kullanılmaktadır. Bu yanılsamada Türkiye yalnız değildir edindiğimiz bilgiye göre. Kuzey Amerika’da da böylesi bir yanılsama söz konusudur. Türkiye’nin yanılgısı da olasılıkla Kuzey Amerika kaynaklıdır.
Solda tek yılanlı tıp sembolü ve sağda çifte yılanlı, kanatlı Caduceus
Böylesi yanılsamalar insanlık için ne ilktir ne de korkarız son olacaktır.
Belleğim beni yanıltmıyorsa bu yılın ilk yazısında benzer bir duruma değinmiştim. http://dagarcikturkiye.com/bir-maskenin-oykusu-yd-1913.html Çağının gericisi bir kişiliğin XXI. yüzyılda olumlu bir unsurmuş gibi kullanılması ve idolleştirilmesi karşısındaki şaşkınlığımı yansıtmıştım o yazıda. Benzer duruma kendi meslek alanımda tanıklık etmiş oldum böylelikle.
Tarihte yolculuğa çıkıldığında ülkemizin yer aldığı coğrafyanın başka pek çok konuda olduğu gibi tıp sanatının doğuşuna da beşiklik ettiği kolaylıkla söylenebilir. Durum böyleyken ülkemiz hekimlerinin meslek örgütünün tıp sembolü olarak Merkür’ün asasını benimsemiş olması acıklı güldürüye denk düşen bir durumdur.
Hiç kuşku yok ki, insanlığın küresel düzeyde etkileşim içinde olması kaçınılmazdır. Ancak, bilinçten yoksun bir etkileşimin yaratabileceği durumlardan birisidir bu yazıya konu ettiğimiz örnek. Tıp sanatının doğduğu yerdeki bir ülkenin kendisinde bulunan sembollere ilgisiz kalıp okyanusun öte tarafından etkilenmesi anlaşılabilir ve kabul edilebilir olmasa gerektir.
Tıpkı yaşadığı dönemin zalimi ve gericisi Guy Fawkes’ın günümüzde maskesi aracılığıyla kutsanması gibi ticaret tanrısı Merkür’ün asasının günümüzde aralarında ülkemizin de bulunduğu pek çok ülkede tıp sembolü olarak kabul edilmiş olması toplumların yanıltılabilirliğini ortaya koyması bakımından önemlidir.
Doğrusu varken yanlışta üstelenmemeli!
Wikipedia’daki “Caduceus” maddesi :
https://en.wikipedia.org/wiki/Caduceus
Caduceus
This article is about the Greek symbol. For the usage as a medical symbol, see Caduceus as a symbol of medicine . For the medical symbol with one snake, often mistakenly referred to as a caduceus, see Rod of Asclepius .
For other uses, see Caduceus (disambiguation) .
Modern depiction of the caduceus as the symbol of commerce
Hermes ingenui [1] carrying a winged kerykeion upright in his left hand, Roman copy after a Greek original of the 5th century BCE ( Museo Pio-Clementino , Rome ).
The caduceus (☤; /kəˈduːsiːəs/ or /kəˈdjuːʃəs/ ; from Greek κηρύκειονkērúkeion “herald’s wand, or staff”) [2] is the staff carried by Hermes in Greek mythology and consequently by Hermes Trismegistus in Greco-Egyptian mythology. The same staff was also borne by heralds in general, for example by Iris , the messenger of Hera . It is a short staff entwined by two serpents , sometimes surmounted by wings. In Roman iconography, it was often depicted being carried in the left hand of Mercury , the messenger of the gods, guide of the dead and protector of merchants, shepherds, gamblers, liars, and thieves. [3]
Some accounts suggest that the oldest known imagery of the caduceus have their roots in a Mesopotamian origin with the Sumerian god Ningishzida whose symbol, a staff with two snakes intertwined around it, dates back to 4000 B.C. to 3000 B.C. [4]
As a symbolic object, it represents Hermes (or the Roman Mercury), and by extension trades, occupations, or undertakings associated with the god. In later Antiquity , the caduceus provided the basis for the astrological symbol representing the planet Mercury . Thus, through its use in astrology and alchemy , it has come to denote the elemental metal of the same name. It is said the wand would wake the sleeping and send the awake to sleep. If applied to the dying, their death was gentle; if applied to the dead, they returned to life. [5]
By extension of its association with Mercury and Hermes, the caduceus is also a recognized symbol of commerce and negotiation, two realms in which balanced exchange and reciprocity are recognized as ideals. [6] [7] This association is ancient, and consistent from the Classical period to modern times. [8] The caduceus is also used as a symbol representing printing, again by extension of the attributes of Mercury (in this case associated with writing and eloquence).
The caduceus is often incorrectly used, particularly in North America , as a symbol of healthcare organizations and medical practice , due to confusion with the traditional medical symbol, the rod of Asclepius , which has only one snake and is never depicted with wings.
