Ukrayna’da yaşananlar kuşkusuz insanlık dramıdır. Ama, insanlığın bu gelişmeden çıkartacağı başka dersler de olmalıdır. Tuzu kuru ABD’nin peşine takılan Avrupa enerji kriziyle sınanacak gibi görünüyor. Yaklaşan kışın korkusu ve ürküsü şimdiden duyumsanır oldu.
Avrupa, tarihinin zor kışlarından birisine hazırlanıyor demek olası. Hataların bedelinin ödenecek olması bir başka olasılık.
Kışa odaklanmışken, kavurucu bir yazın geride kaldığını göz ardı etmemek gerek. Geride bırakmakta olduğumuz yaz boyunca küresel ölçekte etkili olan ama özellikle de Avrupa’da kendisini gösteren sıcaklar yaşlı anakarayı bu bakımdan da hazırlıksız yakalamış oldu.
İngiltere’de termometreler 40’lı sıcaklıkları gördü. Bir yandan su kıtlığı yaşanırken diğer yandan serinlemek önde gelen gereksinim oldu.
Bu koşullarda insanlığın XX. yüzyıl ortalarından bu yana tutulduğu beton tutkusu da su yüzüne çıktı. Beton aşkına cam ve çelik de eklenmeli. Camın yapılarda giderek daha fazla kullanımı sera etkisi anlamına geldi.
Özellikle çok katlı yapılaşmanın yoğun olduğu büyük kentlerde yaşayanlar tanışıktır bu durumla. Yaz gününün kavurucu sıcağı güneş batsa da olanca bunaltıcılığıyla sürer. Beton gün boyunca güneşi depolayan bir sıcaklık pili gibi işlev görür. Güneş batsa da sıcaklık yayımında nöbet betona geçer. Bunaltıcı sıcağın gece de bir türlü bitmemesi büyük ölçüde bu nedenledir.
Keyfine düşkün, rahattlıkçı toplumlar için çözüm bulunmuştur. Kışın ısınmak, yazın da serinlemek için her türlü araç, gereç keşfedilerek kullanıma sunulmuştur. Elbette enerji kıtlığı olmamak koşuluyla.
Ukrayna savaşına kadar ucuz enerji edinme olanağı sınırsızken bu bağlamda bir sorunun varlığından söz edilemezdi. Son gelişmelerle birlikte enerji ederleri roket hızıyla artarken enerji edinimi olanakları aynı hızla kısıtlandı.
ABD değilse de Avrupa kara düşüncelere dalıp gitti. Şimdiden Avrupalı emeklilere kışı ılıman yerlerde geçirmeleri doğrultusunda öğütlerde bulunulur oldu.
Yaz sıcağıyla son yıllarda tanışan batılıların yapılaşmadaki beton ve cam tutkusunu gözden geçirmeleri kaçınılmaz gereklilik olarak öne çıktı. Bugünden yarına sonuç verecek bir süreç olmayacak elbette bu gözden geçirme.
Şimdi harekete geçilse kavurucu sıcaklarla baş etme doğrultusundaki mimarlık uygulamalarının sonuç verici boyutlarda yaşama girmesinin uzun süre alacağı kuşkusuzdur.
Çağdaş yaşamı yüksek, “çağ ötesi” ve göz alıcı mimarlık uygulamalarıyla sınırlamanın yarattığı sakıncalarla baş başa kalmıştır artık insanlık.
İki geleneksel tasarım önerisi
Biri güneyden diğeri doğudan iki geleneksel mimarlık uygulaması yol gösterici ve esin verici olabilir.
Sıcak havanın gündelik yaşamın bir parçası olduğu Nijerya’da mimarlık tasarımları doğal faunaya ve floraya öykünme üzerine kurgulanmış. “Duplitecture” olarak da adlandırılan bu anlayış göre “doğayı rehber edinme/doğaya öykünme” olarak da nitelenebilir. Doğaya ve canlılığa uyumluluk olarak da algılanabilir. Yalın mimarlık uygulamalarıyla harcaması az, çevre sorununa neredeyse yol açmayan ama bir o kadar da yaşamı kolaylaştıran tasarımlar yaratmanın hiç de zor olmadığını göstermesi bakımından anlamlıdır.
Bölgemizden bir örnek Irak-İran kaynaklı. Bu örnekte serinletme/soğutma amaçlı enerji kullanımı gereksinimi yok ya da son derece sınırlı. “Esinti yakalayıcı” olarak tasarlanmış kuleler aracılığıyla sağlanan hava akımı iç ortamların serinletilmesi için kullanılıyor.
Esinti yakalayıcılar (İran)1
Kibirli batılının tepeden baktığı ve çoğu zaman küçümsediği başkalarından öğrenecek çok şeyi olduğunu söylemek olası bu örneklerden yola çıkarak.
“Öze dönüş” iklim değişikliğinin güdülediği sorunların aşılmasında da önemli seçenek olacak gibi görünüyor.
Kaynakça
1 https://theconversation.com/keep-buildings-cool-as-it-gets-hotter-by-resurrecting-traditional-architectural-techniques-podcast-190384?utm_medium=email&utm_campaign=Latest%20from%20The%20Conversation%20for%20September%2016%202022%20-%202405124025&utm_content=Latest%20from%20The%20Conversation%20for%20September%2016%202022%20-%202405124025+CID_99ea5900d53c36e0e2b1520fc255e395&utm_source=campaign_monitor_uk&utm_term=Keep%20buildings%20cool%20as%20it%20gets%20hotter%20by%20resurrecting%20traditional%20architectural%20techniques%20%20podcast
