Rusya-Ukrayna savaşı ve ABD’nin NATO müttefiklerinden savunma harcamalarında artış yapmalarını istemesiyle birlikte Avrupa Birliği’nin savunma ve güvenlik politikası son yıllarda ön plana çıkmıştır. Avrupa’nın tarihsel siyasi, ekonomik ve askeri devletleri konumunda bulunan Almanya, Birleşik Krallık ve Fransa savunma ve güvenlik alanında düzenlemeler yapmaktadır. Askeri Schengen konusunun kamuoyuna yansıması da söz konusu düzenlemelere dahildir.
Avrupa Komisyonu’nun ileri sürdüğü Askeri Schengen derin bir iş birliğinden ziyade sınırlı kapsamda bir iş birliğidir. Avrupa Birliği’nin dış, savunma ve güvenlik politikasında ortak hareket etmekten uzak olduğu yıllardır kabul edilmektedir. Ortak pazar oluşturmuş bir birliğin, dış politika ve savunma alanında böylesi bir oluşuma gitmemesi, ulus devletin egemenlik haklarından ve ulusal güvenliğinden vazgeçmediğine işaret etmektedir.
Kıta Avrupa’sının savunma ve güvenliğinde, ABD stratejisi kapsamında, mali ve askeri yükü Almanya ve Fransa’nın yüklenmesi beklenmektedir. Avrupa’nın jeopolitik düzleme çekilmesi ABD stratejisinin parçasıdır. Brzezinski’nin yaklaşık 30 yıl önce ifade ettiği üzere; Batı Avrupa büyük ölçüde Amerikan koruması altında kalmaya devam etmektedir. Bu gerek ABD gerek Avrupa için sağlıklı bir durum değildir (Brzezinski, 1997; 80). Bugün Avrupa, Rusya-Ukrayna savaşıyla birlikte kendi güvenliği için daha fazla sorumluluk almaktadır.
Almanya savunma harcamalarında artışa gitmiştir (Maillard, 2025). Fransa Genelkurmay Başkanı’nın savaş konusundaki tepki de çeken sözleri Avrupalı ülkelerin güvenlikleştirme, securitization, çabalarına işaret etmektedir. Brzezinski’nin sözleri göz önüne alınırsa, ABD açısından Avrupa’da daha sağlıklı bir senaryonun gerçekleştiği kabul edilebilir. Böylelikle, Asya-Pasifik bölgesine odaklanması daha kolay olacaktır (Murray, 2025;12).
19 Mayıs tarihli AB-Birleşik Krallık Zirvesi, Almanya-Birleşik Krallık dostluk anlaşması (17 Temmuz) ve Birleşik Krallık-Fransa Zirvesi’yle (8-10 Temmuz) birlikte söz konusu iş birliği için taraflar arasında ortak kararlar alınmıştı lakin Avrupa Birliği’nin Birleşik Krallık ile ne ölçüde iş birliği yapacağı önemli bir ayrıntıdır.
AB Ortak Güvenlik ve Savunma Politikası PESCO/ Yapılandırılmış Daimî İşbirliği, Avrupa Savunma Ajansı ve Avrupa Savunma Fonu olmak üzere içerikleri ve kapsamları farklı iş birliği mekanizmalarından oluşmaktadır. PESCO kapsamındaki ortaklıklar geçici, özel amaçlı, duruma özel ve bir kereye mahsus olmaktadır. Bir diğer ifadeyle, kurumsal, kapsamlı ve uzun süreli iş birliği değildir.
Askeri Schengen PESCO kapsamında yer almaktadır. Bu özelliğiyle Askeri Schengen sınırlar arası askeri hareketlilikte eş güdüm sağlanmasına ilişkindir. Derin bir iş birliği teşkil etmemektedir. Avrupa’nın dış, güvenlik ve savunma politikasında ortak hareket etmesi tarihsel nedenler, Almanya, Birleşik Krallık, Fransa ve ABD arasındaki ilişki dinamikleri dolayısıyla pek mümkün görünmemektedir.
Kaynakça
Brzezinski, Z. (1997). The Grand Chessboard: American Primacy and Its Geostrategic Imperatives. Basic Books: New York.
Maillard, S. (2025) Merz and Macron can restart Europe’s Franco–German engine. Chatham House.
https://www.chathamhouse.org/2025/05/merz-and-macron-can-restart-europes-franco-german-engine
Murray, R. (2024). Leveraging Europe and The EU as a Defense Power. Transatlantic Horizons: a collaborative US-EU policy agenda for 2025 and beyond. Atlantic Council.
https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2024/10/Transatlantic-Horizons_Final.pdf
Ondarza, N.V, Flach,J. & Becker, M. (2025). Resetting UK-EU defence cooperation: the case for a special partnership. UK in a Changing Europe.
https://ukandeu.ac.uk/resetting-uk-eu-defence-cooperation-the-case-for-a-special-partnership/
