Hayatı:

Nafi Atuf 1890 yılında Mekke’de dünyaya gelmiştir. Askeri doktorlardan General Abdülaziz Emin Paşa’nın oğludur. (Mücellitoğlu, 1909-1923) Annesi Emine Florya Hanım’dır. (Özmen, 2015) İlk, orta ve lise tahsilini Edirne’de tamamlayan Nafi Atuf, ilkokul eğitimini Taşlık İlkokulu’nda almıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Edirne Mülki İdadisi’nde orta ve lise öğrenimini tamamlamıştır. Edirne Mülki İdadisi’nden 1906 yılında mezun olan Nafi Atuf İstanbul’da Mülkiye Mektebi sınavını kazanıp bu okula kaydını yaptırmıştır. (Metin Atuf Kansu, 2011) 1910 yılında İstanbul’da Mülkiye Mektebi’ni bitirmiştir. (İmece, Ekim 1963)

İlk Devlet Hizmeti:

Nafi Atuf’un ilk devlet hizmeti İttihat ve Terakki Mektebi Müdürlüğüne Eylül 1910 yılında atanmasıyla gerçekleşmiştir. Nafi Atuf iki ay sonra Kasım 1910’da İttihat ve Terakki Mektebi Müdürlüğünün yanısıra Edirne Maiyyet Memurluğu görevi de verilmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Bu görevlerini Balkan Savaşı sırasında Bulgarların Edirne’yi işgaline kadar devam ettirmiştir. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları, 2011) Edirne’nin işgali sırasında Bigadiç Rüştiyesi muallimliğine atanmıştır ve Türkçe öğretmenliği yapmıştır.

Nafi Atuf Edirne’de öğretmenlerin mesleki sorunlarını kendi aralarında görüşüp tartışabilecekleri mesleki gelişimlerini iyileştirebilecekleri bir örgütün kurulmasında bizzat görev almıştır. Mahfel-i Muallimin adlı bu dernek Meşrutiyet döneminde öğretmenler tarafından açılan taşradaki eğitim kurumlarından birisi olarak tanınmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Bu dernekle ilgili olarak Nafi Atuf’un kendisi iki ciltlik Türkiye Maarif Tarihi adlı eserinde öğretmenler arasında kurulan bu cemiyetten ilk öğretmen derneği olarak bahsetmektedir. (Atuf, 1932) Bu derneğin tüzüğü Edirne’de yayınlanan Say ve Tetebbu dergisinin Şubat 1911 birinci sayısında yayınlanmıştır. (Gündüz) Meşrutiyet döneminde taşrada çıkarılan öğretmen dergilerinden birisi de Edirne Darülmuallimini öğretmenlerinden Nafi Atuf ve Mehmet Vehbi (Sarıdal) Bey’in Şubat 1911’den itibaren çıkardıkları Say ve Tetebbu dergisidir. (Akyüz, 1978) Dergi 22 Şubat 1911 tarihi itibariyle yayın hayatına başlamış olup yaklaşık 1,5 sene yayınlanmıştır. 15 günde bir yayımlanan Say ve Tetebbu otuz dokuz sayı çıkarılabilmiştir. Son sayısı ise 1 Ağustos 1912’de çıkarılmıştır. Nafi Atuf derginin mesul müdürlüğünü üstlenmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Derginin içeriğine baktığımızda edebiyat ve toplum bilimi ile ilgili konularda farklı makalelerin olduğu görülmektedir. (Bilar, 2006)

Biga’da görevine devam ederken yakın arkadaşı Vehbi Sarıdal’ın kız kardeşi, Dame de Sion Lisesi mezunu Fransızca öğretmeni Ayşe Müfdale (Sarıdal) Hanımla evlenmiştir. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011) Balkan Savaşları sırasında bir süre Edirne’de kalan Nafi Atuf, Bulgar işgali üzerine Edirne’den İstanbul’a giderek Dolayoba köyüne ailesiyle yerleşmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011) Burada bir süre çiftçilik deneyiminde bulunmuş ardından Edirne’ye tekrar eğitim hizmeti vermek üzere dönmüştür. (İmece, Ekim 1963) Nafi Atuf 1912-1913 yıllarında İsviçre ve bazı Balkan ülkelerine giderek oralardaki yüksek eğitim kurumlarının işleyişini incelemiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Bu incelemeler onun döndükten sonra özellikle izcilik konusunda faaliyetlerde bulunmasında etkili olmuştur. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011) İzcilik konusunda 1908 yılında Baden Powel’in kurduğu Boy Scout (Karaküçük, 1999) teşkilatı hakkındaki ilk tanıtıcı yazının Edirne’de Nafi Atuf yönetiminde çıkarılan Say ve Tetebbu dergisinde yazılmış olduğu görülmektedir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

İzcilik

Nafi Atuf ve yakın arkadaşı Manastır Öğretmen Okulu Müdürü Ethem Nejat Bey “mükemmel bir gençlik teşkilatı” kurmak üzere İsviçre İzcilik Merkezi Kandersteg’e gönderilmiştir. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011) Nafi Atuf ve Ethem Nejat Bey Avrupa’daki izlenimlerini dönüşte İttihat ve Terakkinin güçlü isimlerinden Enver Paşa’ya aktarmışlardır. İzciliğin gençler için uygun bir faaliyet olduğunu batıdaki gibi bir teşkilatlanmaya gidilebileceğinin altı çizilmiştir. Ancak izciliğin örgütlü duruma gelebilmesi için bu konuda uzman birinden yardım alınması gerektiğinden Belçika İzcilik Teşkilatı kurucusu İngiliz Harold Parfitt, İstanbul’a Enver Paşa tarafından davet edilmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Parfitt 1913’ün sonlarında beş yıl görev yapmak üzere İstanbul’a gelir. (Karaküçük, Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü, 1999) İngiliz Harold Parfitt’e, her ay yirmi beş lira maaş verilmesi ayrıca sadece bir defaya mahsus olmak üzere yol masrafı olarak yüz liranın verilmesi kararı alınır. (Erkek, 2012) Parfitt görev süresi sırasında ilk iş olarak 9 Nisan 1914’te İzciler Ocağı kurarak izciliğin örgütlenmesi için çalışmalarına başlar. Darülmuallimin-i Ali’de izcilik dersleri verir. Yürüyüşler yapılır, kamplar düzenlenir, oymak beyleri kursları açılır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Mezunlar diplomalarını bizzat Enver Paşanın elinden alarak izcilik yeminlerini yaparlar. (Karaküçük, Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü, 1999) Birinci Dünya Savaşı’nın çıkması üzerine Harbiye Nezareti okullardaki izcilik faaliyetlerinin Alman subaylara verilmesine karar vermiştir. Savaşta İngiltere ile karşı karşıya geldiğimiz için İngiliz Parfitt’e tazminatı da ödenerek gönderilmiştir. Parfitt’in çalışmalarını yürüttüğü Güç Dernekleri yerine Osmanlı Genç Dernekleri kurulmuştur. Bu dernekler Osmanlı Devleti’nin izcilik faaliyetlerinden sorumlu tutulmuştur. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı , 2015) Dernekler bazı özelliklerini kaybetse bile Cumhuriyetin kurulmasından sonrada varlığını devam ettirmiştir. (Erkek, 2012)

Satı Bey ve Nafi Bey

Satı Bey geniş yetkilerine dayanarak 8 Şubat 1914’te Nafi Atuf’u İstanbul’da Darüşşafaka Müdür Yardımcısı olarak atamıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) 21 Şubat 1914’ten sonra Nafi Atuf, Darüşşafaka’da Tarih Öğretmenliği görevinde bulunmuştur. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011) Satı Bey’in Darüşşafaka’daki görevinden ayrılmasının sonucunda Nafi Bey 8 Haziran 1914’de Darüşşafaka’daki görevinden ayrılmıştır. Satı Bey, Darüşşafaka’daki görevinden ayrıldıktan sonra 1914 yılının Temmuz ayında yaklaşık dört ay sürecek olan bir Avrupa gezisine çıkmıştır. Bu gezi sırasında çocuk sanatoryumlarını, açık hava okullarını, tatil kolonilerini, Montessori usulü eğitim veren okullara giderek gözlemde bulunacağını belirtmiştir. Geziden dönüşte onun Avrupa izlenimleri Yeni Mektep adlı anlayışın şekillenmesinde ve uygulamasında rol oynamıştır (Ergün, 1987) Ertesi yıl 1915’te ”Yeni Mektep” ismini verdiği uygulamalı eğitim veren bir okul ve okula bağlı hareket eden çocuk yuvası kurmuştur. Satı Bey yurt dışı gezilerinde özellikle İsviçre ve Almanya’da gözlemlediği uygulamalı eğitim veren Yeni Mektep okullarından ve Fröbel’in Kindergarden’ından etkilenerek ülkemizde kurduğu Yeni Mektep’te çağdaş eğitim yöntemlerini kullanmıştır. Açtığı okul önce Bayezıt’ta daha sonra Nişantaşı’nda faaliyet göstermiştir. (Acar, 2009) Yeni Mektep anlayışı Nafi Atuf’u da etkilemiştir. Nafi Atuf Edmond Demolins’ten Yeni Mektepte adlı kitabı Edirne’de tercüme etmiş, 1912 yılında ise yine Edirne’de bastırmıştır. (Ergün, II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri (1908-1914), 1996)

Nafi Atuf 1914’ten itibaren Satı Bey’in başyazarı olduğu (Akyüz, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e), 1994) 15 günlük aralıklarla yayınlanan Terbiye Mecmuası’nda yazılar yazmıştır. Dergide ahlak, aile ve çocuk terbiyesi ile alakalı konular üzerinde durmuştur. Nafi Atuf eğitimle ilgili yazdığı kitaplara yine 1914 senesinde iki kitap daha eklemiştir. Bunlardan ilki Vatanımın Coğrafyası, diğeri ise Froebel dir. (Mücellitoğlu, 1909-1923) Nafi Atuf Osmanlı’daki eğitim sisteminin yenilenmesi gerektiğini düşünmüş, bu yüzden de Yeni Mektep fikrinin eğitim yöntemlerine ağırlık verilmesi gerektiğini yazdığı kitap ve makalelerinde ifade etmiştir. Nafi Atuf o yıllarda çağdaş eğitim akımlarının uygulanması için faaliyet gösteren eğitimcilerin başında gelmiş, köyler ve şehirler için ayrı okul tiplerinin geliştirilmesini hatta öğretmenlerinin de aynı paralellikte farklı yetiştirilmesini istemiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

Birinci Dünya Savaşı Yılları

Nafi Atuf Birinci Dünya Savaşı başladığında vatan savunması yapmak üzere silah altına alınmıştır. Fakat askerlik eğitiminin henüz hazırlık aşamasında iken bir grup öğretmenle beraber askerlik görevleri sonlandırılmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı, 2015) Ardından Maarif Nezaretince Bursa Darülmuallimin Müdürlüğüne ataması yapılmıştır. (Ceyhan, 2004) Nafi Atuf Bursa Darülmuallimin Müdürlüğü sırasında öğrencilerin kendi kendilerini yönetebilmesine, izcililikle ilgilenmelerine, spor yapmalarına, çevrelerini incelemelerine imkan sağlayacak ortamlar oluşturmuştur. (UNESCO, 1987) Bursa’da görev yaparken özellikle orta halli ailelerin çocuklarıyla ilgilenmiş bu çocukların gelişim süreçlerini izlemiştir. Bu açıdan Nafi Atuf Türkiye’deki ilk büyüme araştırmasını 1917 yılında Bursa’da yaşayan ilkokul çocukları üzerinde yaptırmıştır. (Duyar, 1999) Yedi ile yirmi yaş arasında bulunan Bursalı 125 kız ve 156 erkek üzerinde yaş dilimi ve kilo ölçümleri yapılarak Fransa’da yapılmış araştırma sonuçlarıyla karşılaştırılmıştır. Böylece ülkemizde yaşayan çocukların sosyal, ekonomik, fiziksel, zihinsel gelişim verileri izlenmiştir. Büyümenin okullarda izlenmesi ile ilgili yapılan bu çalışma yukarıda da değindiğimiz gibi bir ilktir. Yapılan çalışmanın sonuçları rapor olarak Nafi Atuf tarafından düzenlenmiş ve yayınlanmıştır. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011)

1915 yılında dönemin Maarif Nazırı tarafından ödüllendirilen Nafi Atuf Bursa’dan İstanbul’a gelerek İstanbul Darülmuallimin müdür yardımcılığına atanır. Hüseyin Ragıp Baydur’da ile aynı görevi yapan Nafi Atuf okul müdürüyle aralarında çıkan anlaşmazlık üzerine istifa ederek görevinden ayrılır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Bir süre sonra Maarif Nezareti tarafından İstanbul Darülmuallimat Pedagoji Öğretmenliğine tayin edilmiştir. (UNESCO) Okulun 1914-1915 öğretim yılında o dönemdeki ismiyle Ruhiyat ve Terbiye Öğretmeni olarak görevini sürdürmüştür. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011) Nafi Atuf İstanbul Darülmuallimat okulunda görev yaparken bir yandan da yakın eğitimci arkadaşlarından Hüseyin Ragıp Baydur ve Emin Erişirgil ile birlikte Muallim adında bir dergi çıkarmışlardır. (UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, 1987)

İstanbul Darülmuallimatında görevini yaptığı sırada bir yandan da Fenn-i Terbiye Tarihi (Pedagoji Tarihi) adlı kitabını yazmıştır. 1916 yılında kaleme aldığı bu kitap 1918’de yayınlanmıştır. Fenn-i Terbiye Tarihi adlı eseri öğretmen okullarında 1952 yılına kadar ders kitabı olarak okutulmuştur. (UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimciler) Nafi Atuf, İstanbul Kız Darülmuallimatındaki öğretmenlik görevinin yanı sıra Vakıf Mektepleri müfettişliği görevini yapmıştır. Ancak 1916’da yaklaşık bir yıllığına tekrar Bursa’ya dönmüştür. Nafi Atuf, Bursa Darülmuallimin ve Darülmuallimat öğrencilerine medeni bilgiler ile psikoloji dersleri okutmuştur. Ayrıca onun tecrübelerinden yararlanmak üzere Bursa İnas Darüleytamına da müdür olarak tayin edildiği görülmektedir. (Arşivi, 12.09.1332)

21 Kasım 1917 yılında Bursa’dan İstanbul’a geri dönen Nafi Atuf, İstanbul Yüksek Ticaret Okulu Müdür Yardımcılığına getirilmiştir. Bu okulda aynı zamanda öğretmenlik görevini de sürdürmüştür. (Mücellitoğlu, 1909-1923) Nafi Atuf, Bursa ve İstanbul’daki Darüleytamlarda dönüşümlü yaklaşık dört yıl (1916-1920) görev yapmıştır. Buralarda olduğu süre içinde öğrencilerle pedagoji ve eğitim anlamında birçok yenilikler denemiştir. Edindiği tecrübelerini Muallim, Terbiye, Türk Yurdu gibi o dönemin dergilerinde yazarak eğitimcilerle paylaşmıştır. Darüleytamların ülkemizde nasıl bir süreçten geçtiğine dair fikirlerini “Bizde Darüleytamlar” adlı makalesinde değinmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) Nafi Atuf kısa bir süre darüleytamların genel müdürlüğünde şube müdürlüğü görevini yapmıştır. (UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimciler) Ancak Tedrisat ve Tefrişat Şubesi Genel Müdürü ile yönetim noktasında anlaşamamıştır. İşinde verimli olamadığını düşünerek görevinden ayrılıp Darülfünun’da Fenni Terbiye Müzesi Müdür Yardımcılığı görevine getirilmeyi kabul etmiştir. Görevini Nisan 1921 yılına kadar devam ettirmiştir. (Mücellitoğlu, 1909-1923)

Siyasi Hayat

Nafi Atuf, eğitim faaliyetlerinin yanı sıra bu dönemde ilk defa bir siyasi partinin içinde üye olarak bulunmuştur. Osmanlı Devleti’nde sosyalist hareketlerin II. Meşrutiyet sonrası örgütlü bir şekilde başlatıldığı görülmektedir. Osmanlı’da Türklerin içinde bulunduğu ilk örgütün “Osmanlı Sosyalist Fırkası” adıyla 1910’da kurulduğu görülmektedir. Ardından “Osmanlı Demokrat Fırkası” faaliyette bulunmuştur. Daha sonra Marksizmin fikirlerini savunan Osmanlı Devleti topraklarında kurulan ilk parti ise “Türkiye İşçi ve Çiftçi Sosyalist Fırkası”dır. O yıllarda dünyanın birçok yerinde ve Almanya’da Spartakist hareketler faaldi. Bu hareketlerden Almanya’daki öğrenciler ve işçiler etkilenmiştir. Almanya’da tam da o sırada bulunan on sekiz Türk Spartakistinden biriside Nafi Atuf’dur. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

Milli Mücadele yıllarında Siyaset Hayatı

Vatan topraklarının tehlike altında olduğunu gören Nafi Atuf ise bir bahane ile görevinden ayrılarak gizlice İnebolu’ya oradan da Ankara’ya geçmiştir. Ankara’da Milli Hükümet emrinde çalışmaya başlayacaktır. (Mücellitoğlu, 1909-1923) Ankara topraklarına ayak basan Nafi Atuf eğitim alanında çalışmalara ağırlık verecektir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011) Milli Mücadele hareketine katılmak üzere Ankara’ya geldiğinde tarih 1 Şubat 1921’i göstermektedir. Gelir gelmez Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti Umumisinde Fransızca Baştercümanlığı görevine getirilmiştir. Bu göreve getirilmesi onun milli mücadelede güvenilen kişilerden olduğunun bir göstergesidir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı , 2015) Nafi Atuf, Matbuat ve İstihbarat Müdüriyeti Umumisinde Fransızca Baştercümanlığı görevini sürdürürken Hakimiyet-i Milliye Gazetesi Yazı İşleri müdürlüğü görevini de altı aya yakın birlikte sürdürmüştür. (Öztürk, 1995) Gazete 1934 yılına kadar Hakimiyet-i Milliye ismiyle sonrasında Ulus ismiyle yayın hayatına devam etmiştir. Gazetenin ilk yazı işleri müdürlüğünü yapan Nafi Atuf ardından Ankara Lisesi Müdürlüğü’ne atanmıştır. Ancak Sakarya Savaşı’nın yaşandığı o günlerde Yunan ordusunun Haymana’ya kadar ilerleyişi üzerine 24 Temmuz 1921 tarihli gizli oturum kararı ile TBMM hükümet merkezinin Ankara’dan Kayseri’ye taşınmasına karar verilmiştir. Bu karar sonrası bazı devlet kurumları, gazeteler, bankalar taşınmak zorunda kalmıştır. Maarif Vekaleti, Ankara Lisesi, milletvekilleri Kayseri’ye gitmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı , 2015) Kayseri’de Nafi Atuf Ankara ve Kayseri Lisesini birleştirerek yaklaşık bir yıl okul müdürlüğü görevini sürdürmüştür. Savaşın ardından Ankara Lisesi Ankara’ya geri taşınmıştır. (Tanyer, 2007)

Nafi Atuf, Kurtuluş Savaşı’nın kazanılmasının hemen ardından Maarif Vekaleti tarafından Orta Tedrisat Umum Müdürlüğüne atanmıştır (1922). 20 Kasım 1924 yılında Maarif Vekaletinin ilk müsteşarı olmuştur. (Öztürk, 1995) Kasım 1927’ye kadar sürdürdüğü görevi sırasında Vasfi Çınar ve Mustafa Necati gibi maarif vekilleriyle çalışmıştır. Bu vekillerle birlikte Tevhidi Tedrisat Kanunu, Maarif Eminlikleri Örgütü, Talim Terbiye Dairesi, Milli Eğitim Şurası gibi mühim karar organlarının kurulmasında rol oynamıştır. (UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimciler)

Eğitimden Siyasete

Nafi Atuf yirmi yaşından otuz yedi yaşına kadar eğitim faaliyetlerinin içinde görev almıştır. Ancak 1927 yılından itibaren hayatında farklı bir dönemecin içine girecektir. O artık meclise Erzurum’dan milletvekili olarak girip siyaset adamı olmuştur. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) 1927 yılının Nafi Atuf için diğer önemli tarafı ise, kendisine TBMM tarafından verilen beyaz şeritli İstiklal Madalyası’dır. (UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri, 1987)

Müsteşarlık görevine devam ederken TBMM III. dönem seçimlerine katılan Nafi Atuf 635 oyla Erzurum’dan milletvekili seçilmiştir.12 Ekim 1927’de mazbatasını alarak 1 Kasım’da görevine başlamıştır. (Öztürk, 1995) Nafi Atuf Erzurum’dan milletvekili seçilince Bakanlık Müsteşarlığı görevinden ayrılmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı , 2015) Milletvekili olduktan sonra hayatının sonuna kadar aralıksız yirmi iki yıl milletvekilliği yapmıştır. Bu süre zarfında eğitimle ilgili mecliste çıkan tüm yasaların hazırlanmasında büyük rolü ve katkısı olmuştur. TBMM’nin birçok döneminde Milli Eğitim Komisyonu başkanlığı görevini yürütmüştür. Aslında milletvekili olması eğitimci yönünü gölgelememiş siyaset yıllarında da eğitimle ilgili kararların içinde bulunmaya devam etmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011)

Nafi Atuf’u milletvekili olduktan sonra Cumhuriyet Döneminin eğitim alanındaki çalışmalarının önemli bir uygulaması olan Türk Maarif Cemiyeti (Tanyer, Cumhuriyetin Meşalesi Ted Ankara Koleji 80 Yıllık Hikayesi, 2011) ve okullarının başında görmekteyiz. Bu cemiyetin kurucularından olan Nafi Atuf, 31 Ocak 1928 (Özerdim, 1966) yılından 1939 yılına kadar uzunca bir süre derneğin yönetiminde bulunmuştur. (Ceyhan, Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi 1299-1997, 2004)

19 Şubat 1932 yılına gelindiğinde Halkevlerinin kurulduğu görülmektedir. Nafi Atuf Halkevlerinin yönetiminde görev almakla kalmamış, Halkevlerinin dergisi olan Ülkü’de birçok yazılar yazmıştır. (Tonguç, 2001) Nafi Atuf bir yıl kadar Ankara Halkevi Başkanlığı yapmış ve Halkevlerinin geliştirilip büyütülmesinde (Mücellitoğlu, 1909-1923) önemli bir rol oynamıştır. Ayrıca Halkevlerinin resmi yayın organı olarak faaliyet gösteren Ülkü dergisi içinde yakından ilgilenmiş, Haziran 1934 tarihinde derginin yöneticisi olarak görev almıştır. (Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi), 2001)

1934 yılına gelindiğinde Atatürk inkılâplarından birisi daha uygulama alanına girmiştir. Artık her ailenin iki sene zarfında kendisine özel seçip kullanmak zorunda olduğu bir soyadı alması gerekmektedir. Verilen süre içinde seçmeyenlere hükümet soyadı verecektir. (Özerdim S. , 1966) Bu yasa gereği Nafi Atuf ve ailesi, soyadı olarak Doğu Asya’daki Kansu eyaletinin¹ isminden esinlenerek “Kansu” soyadını almak istemiştir. Soyadlarını bizzat Atatürk ‘ün 3 Şubat 1934 tarihli el yazısı ve imzasını taşıyan belge ile almışlardır. (Kansu, Şubat 1950)

Nafi Atuf, Cumhuriyet Halk Partisi Erzurum milletvekili olduğu 1935 yılının Mayıs ayının 9-16 tarihleri arasında toplanan kurultayında Genel Yönetim Kurulu içinde görev yapmıştır. (Kumaş, 1999) 25 Mart 1937 tarihinde ise Maarif Vekaleti Siyasi Müsteşarlığına Nafi Atuf atanmıştır. Nafi Atuf’un yaklaşık yedi ay sürdürdüğü bu göreve, 1 Kasım 1937 tarihinde siyasi müsteşarlık denemesinin yararlı olmadığı fikriyle son verilmiştir. (Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi), 2001)

1938 yılında çıkarılan Matbuat Kanunu sonrası 1939 yılında yapılan olağanüstü kongreye Başbakan Refik Saydam ile CHP Umumi İdare Heyeti üyeleri de katılmışlardır. (Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları , 2011) Kongrede Basın Birliği’nin Yüksek Haysiyet Divanı’na Nafi Atuf, Necip Ali Küçüka, Necmettin Sadak, Reşat Nuri Güntekin, Halil Nihat Boztepe, Hüseyin Cahit Yalçın seçilmişlerdir. Nitekim ilerleyen yıllarda CHP yönetimi basında çıkan eleştirilere karşı sessiz durmamıştır. Nafi Atuf 4 Eylül 1945 tarihinde CHP Sivas Bölgesi Parti Müfettişi ve Amasya milletvekili A. Kemal Yiğitoğlu’na yazdığı bir yazısında TBMM için yapılan eleştirilere dikkat çekerek eleştirilerin karşısında TBMM’nin korunması gerektiğinin altını çizmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve türk Eğitimine Katkıları, 2015)

26 Aralık 1938 günü Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1. Olağanüstü Kurultayı toplanmıştır. Cumhuriyet Halk Partisi’nin 1. Olağanüstü Kurultayında Genel Yönetim Kuruluna seçilen üyelerden biriside Nafi Atuf olmuştur. Bu tarihten itibaren ona partinin en etkili yerlerinde görevler verilmiştir. İlerleyen yıllarda Cumhuriyet Halk Partisi’nin 6. Büyük Kurultayında (8-14 Haziran 1943) kendisi, Genel Başkan İnönü ve Başbakan Şükrü Saraçoğlu imzasını taşıyan Genel İdare Heyeti listesinde görülecektir. Kurultayın önemine baktığımızda tek partili dönemin son kurultayı olmuştur. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları, 2015)

Nafi Atuf’un bulunduğu mevkinin yetkilerine baktığımızda onun CHP yönetiminde en etkili en güvenilir kişilerden birisi olarak görüldüğü anlaşılmaktadır. Nafi Atuf’un Genel Sekreter Vekili olmasının birkaç gün sonrasında partide siyasi tarihimize “Dörtlü Takrir” adıyla geçen bir önerge verilmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları, 2015) Genel sekreterliğinin hemen sonrasında Türk Dil Kurultayı’nda görev almıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011)

Nafi Atuf sağlık sorunları yüzünden parti genel sekreterliği görevini Hilmi Uran’a bırakmıştır. (Uran, 2007) Yakalandığı şeker hastalığını atlatamayarak 28 Ekim 1949 günü 59 yaşında iken vefat etmiştir. Nafi Atuf, Türkiye Cumhuriyeti milli eğitim sisteminin yeniden kurulması ve geliştirilmesinde yaptığı katkılarıyla değerli bir eğitimci olarak hatırlanacaktır.

Eserleri

1-Yeni Mektepte (Kansu N. A., 1912)

Nafi Atuf Edirne’de 1912’de okul müdürlüğü yaptığı sırada bu kitabını kaleme almıştır. Kitap, Edmond Demolins’in otuz iki sayfalık Yeni Mektepte adlı eserinin çevrilmesi sonucunda hazırlanmış ve yayımlanmıştır. (Mücellitoğlu, 1909-1923) Edmond Demolins’in Fransa’da Kayalar (Roshes) Okulunun kurucusu olarak kendi uygulamalarının yer aldığı dört yüz sayfadan oluşan Yeni Eğitim adlı eseri bulunmaktaydı. Nafi Atuf Demolins’in bu eserini Yeni Mektep adıyla Türkçeye özetleyerek çevirisini yapmıştır. Eser yurtdışına gidemeyen Türk eğitimcilerinin yeni eğitim sistemini tanımalarına olanak sağlaması bakımından önemlidir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

2-Vatanımın Coğrafyası (Coğrafya’ya Başlangıç) (Atuf, Vatanımın Coğrafyası, 1914)

Nafi Atuf’un Vatanımın Coğrafyası adlı eserini 1914 yılında yazmış olup toplam otuz iki sayfadan oluşmaktadır. İstanbul’da Kanaat matbaasında basılmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve türk Eğitimine Katkıları, 2015)

3-Frobel (Froebel) (Atuf, Froebe, 1914)

Nafi Atuf eğitimle ilgili deneme yazıları yazmıştır. Bunlardan ilkini Alman Pedagog Froebel’in adını taşıyan kitabıyla yapmıştır. (Kansu C. A., Ekim 1963) Kitap yirmi dört sayfa olup 1914 yılında İstanbul İkdam Matbaasında basılmıştır. Nafi Atuf daha sonra yazdığı Pedagoji Tarihi adlı eserinde de Froebel için yaklaşık on sayfalık bir bölüm ayırarak onun hayatından, mektepçiliğinden, terbiyeye dair fikirlerinden, çocuk bahçelerinden ve oyunlarından bahsetmiştir. hayatından, mektepçiliğinden, terbiyeye dair fikirlerinden, çocuk bahçelerinden ve oyunlarından bahsetmiştir. (Atuf, Pedagoji Tarihi, 1932)

4-Fenn-i Terbiye Tarihi (Pedagoji Tarihi) (Atuf, Fenn-i Terbiye Tarihi, 1916)

Nafi Atuf, eğitim tarihinde duyulan ihtiyaç karşısında 1916 yılında yazdığı ancak 1918 yılında yayınlanan üç yüz kırk yedi sayfalık Fenn-i Terbiye Tarihi adlı eseri yazmıştır. Eserin 1928 yılında Arap harfleriyle ikinci basımı yapılmıştır. 1929 yılında yeni Türk harfleriyle basıldığında adı Pedagoji Tarihi olarak değiştirilmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015) 1952 yılına kadar öğretmen okullarında resmi ders kitabı olarak okutulmuştur. (Binbaşıoğlu, 2005) Batılı pedagogları ülkemize tanıtan alanında ilk eserlerden bir tanesidir. Eseri incelediğimizde eski çağlarda yaşayan kavimlerden başlayarak tarihin bütün devirlerindeki belli başlı eğitim ve öğretim hareketlerinin, pedagojik fikirlerin ele alındığını görülmektedir. (Gündüzalp, 1951)

5-İlk Mektep Muallimi (Atuf, İlk Mektep Muallimi , 1919)

Nafi Atuf 1919 yılında Tolstoy İptida-i Muallimin adıyla yirmi sekiz sayfadan oluşan kitabını yazmıştır. İlk baskısı İstanbul’da Minber Matbaasında yapılmıştır. Tolstoy’un deney ve düşüncelerinden yola çıkarak halk için nasıl bir eğitim verilmesi gerektiğini anlatmaya çalışmıştır. Tolstoy’un 1861’de yaklaşık yüz hane olan Yasnaya Polyana köyünde köy çocukları için açtığı okuldan bahsetmiştir. Okulda verilen eğitimde çocuklar için iki şeye çok dikkat edilmiştir. Birincisi özgürlük, ikincisi kendi kendini yönetmek olduğunu söylemiştir. Tolstoy’un eğitimle ilgili düşüncelerini toplumda yaymak için çaba sarfetmiştir. Tolstoy’un deneylerinden yola çıkarak Nafi Atuf eğitimde sorun yaşamamızın nedenini nasıl yaşamamız gerektiğine karar vermekten geçtiğine bağlamıştır. Kişiliğimizi geliştirip, tüm insanların kişiliğine saygı duyup, özgürce yaşamamız gerektiğini söylemiştir. Herkesin ilkönce kendisinden başlayarak yaşaması ve örnek olması gerektiğinin altını çizmiştir. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

6-Türkiye Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme (2 cilt)

Nafi Atuf’un bu eserinin birinci cildi 174 sayfadan oluşmaktadır. Birinci cilt 1930 yılında Muallim Ahmet Halit Kütüphanesinde basılmıştır. Cildin sonunda bir fihrist ve sekiz adet resim bulunmaktadır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2011) Resimlerde bir medrese planı, 3 eski mahalle mektebi, Katip Çelebi, Selim Sabit ve Saffet Paşa gösterilmiştir. Üç bölümden oluşan eserin ilk bölümünde; Osmanlı tarihinde medrese eğitimi, Avrupa medeniyetiyle ilk temas, Batı tarzında açılan okullar anlatılmıştır. İkinci bölümde ise Tanzimat Döneminde maarifte yapılan ıslahatlar, okulların işleyişi, gayrımüslim okullarından bahsedilmiştir. Son bölümde 18 ve 19. yüzyıl çağdaşlaşma hareketleri anlatılmış olup III. Selim, II. Mahmut Döneminde yapılan maarif çalışmaları yer almıştır. (Atuf, Türk Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme (1.Cilt), 1930) Eserin ikinci cildi 135 sayfa olup 1932 yılında basılmıştır. Bu cildin sonunda da bir fihrist bulunmaktadır. Cildin içinde üç resim kullanılmıştır. Bu üç resim Abdurrahman Şeref, Emrullah Efendi ve Ziya Gökalp’e aittir. İkinci cilt iki bölüm ve ilk kitaba yapılan tenkitlerin yer aldığı ilaveden oluşmuştur. Bu ciltte II. Meşrutiyetin ilanından itibaren maarifin durumu, Emrullah Efendinin ıslahatı, Muallim Mektebi ıslahatı, Balkan Harbi ve maarif, kadınların eğitimi, milli terbiye ve Ziya Gökalp, medrese ıslahatı başlıkları mevcuttur. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

7-Türklerin Terbiyeye Hizmetleri (Atuf, Türklerin Terbiyeye Hizmetleri, 1290)

Nafi Atuf Türklerin Terbiyeye Hizmetleri adlı eserini 1934 yılında kaleme almış olup eser on altı sayfadan oluşmaktadır. İstanbul’da Akşam matbaasında basılmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015 )

8-İlk Kültür İzleri ve Nakil Vasıtaları (Atuf, İlk Kültür İzleri Ve Nakil Vasıtaları, 1290)

Nafi Atuf’un İlk Kültür İzleri ve Nakil Vasıtaları eserinin tam basım tarihi belli değildir. Ankara Başvekalet Matbaasında yirmi iki sayfa olarak basılmıştır. (Özmen, Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 2015)

Nafi Atuf Kansu Milli Mücadele yıllarına sebebiyet veren temel sorunun eğitim problemi olduğunu görmüş ve bir toplumun eğitilmesi konusunda halkevlerinde görev almış, savaşın ortasında yapılmış olan Maarif Kongresine katılmış, Batı’da eğitim alanında bilgili şahısların eserlerini çevirmiş ve bu ekollerden yararlanarak Türk milletinin eğitim kültürünü inşaa etmeye çaba sarf etmiştir. Geleceğin yönetici sınıfında bulunacak gençlerin eğitiminin ehemmiyetinin üzerinde durduğu ve geleceğimizi teminat altına almak için Türk milletine uygun bir eğitim kültürü oluşturduğu için Nafi Atuf bir milli kahramandır.

Kaynakça

Acar, Ş. D. (2009). Eğitimde Bir Üstad Satı Bey’i Tanımak. In Ş. D. Acar, Eğitimde Bir Üstad Satı Bey’i Tanımak (p. 29). İstanbul : Akademik Kitaplar .

Akyüz, Y. (1994). Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e). In Y. Akyüz, Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1993’e) (p. 251). İstanbul : Kültür Koleji Yayınları .

Akyüz, Y. (1978). Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri. In Y. Akyüz, Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (p. 251). Ankara : Doğan Basım.

Arşivi, B. O. (12.09.1332, Eylül 12). Maarif Nezareti Mektubi Kalemi Bilgileri Dosya No: 1219, Gömlek No: 62.

Atuf, N. (1290). İlk Kültür İzleri Ve Nakil Vasıtaları. Ankara: Başvekalet Müdevvenat Matbaası.

Atuf, N. (1932). Pedagoji Tarihi. In N. Atuf, Pedagoji Tarihi (p. 173). İstanbul: Devlet Matbaası.

Atuf, N. (1916). Fenn-i Terbiye Tarihi. Matbaa-i Amire.

Atuf, N. (1914). Froebe. İstanbul: İkdam Matbaası.

Atuf, N. (1919). İlk Mektep Muallimi . İstanbul : Minber Matbaası.

Atuf, N. ( 1930). Türk Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme (1.Cilt). İstanbul.

Atuf, N. (1932). Türk Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme (2.Cilt). In N. Atuf, Türk Maarif Tarihi Hakkında Bir Deneme (2.Cilt) (p. 111). İstanbul.

Atuf, N. (1290). Türklerin Terbiyeye Hizmetleri. İstanbul: Akşam Matbaası.

Atuf, N. (1914). Vatanımın Coğrafyası. Dersaadet: Kanaat Matbaası.

Bilar, E. (2006). Edirne’nin Basın -Yayın Tarihi (1361-2006) 1. Cilt. In E. Bilar, Edirne’nin Basın -Yayın Tarihi (1361-2006) (p. 107). İstanbul : Edirne Valiliği Yayınları.

Binbaşıoğlu, C. (2005). Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi. In C. Binbaşıoğlu, Türk Eğitim Düşüncesi Tarihi (p. 168). Ankara : Anı Yayınları.

Ceyhan, E. (2004). Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi. In E. Ceyhan, Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi (p. 42). Edirne : Ulusal Bellek Yayınları.

Ceyhan, E. (2004). Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi 1299-1997. In E. Ceyhan, Türk Eğitim Tarihi Kronolojisi 1299-1997 (p. 79). Edirne : Ulusal Bellek Yayınları .

Duyar, İ. (1999). Türkiye Fiziksel Büyüme Araştırmaları Bibliyografyası. AÜ. Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi , 103-129.

Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri (1908-1914). In M. Ergün, II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri (1908-1914) (p. 167). Ankara .

Ergün, M. (1987). Satı Bey Hayatı ve Türk Milli Eğitimine Hizmetleri. In M. Ergün, Satı Bey Hayatı ve Türk Milli Eğitimine Hizmetleri (pp. 2-3). İnönü.

Erkek, M. S. (2012). Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat (1887-1921). In M. S. Erkek, Bir Meşrutiyet Aydını Ethem Nejat (1887-1921) (p. 102). İstanbul: Kitap.

Gündüz, M. II. Meşrutiyet ve Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim ve Öğrenci. In M. Gündüz, II. Meşrutiyet ve Erken Cumhuriyet Dönemi, Eğitim ve Öğrenci.

Gündüzalp, F. (1951). Öğretmen Meslek Kitapları Kılavuzu . In F. Gündüzalp, Öğretmen Meslek Kitapları Kılavuzu (p. 13). Ankara : MEB.

İmece. (Ekim 1963). Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri. İmece , 340.

İmece. (Ekim 1963). Şark Matbaası.

Kansu, C. A. (Ekim 1963). Tolstoy ve Nafi Atuf. In C. A. Kansu, Tolstoy ve Nafi Atuf (p. 30). Ankara: Şark Matbaası.

Kansu, N. A. (1912). Yeni Mektepte. Edirne : Yuda-Razon Matbaası.

Kansu, Ş. A. (Şubat 1950). Nafi Atuf Kansu’nun Terbiyeci Şahsiyeti”, Ülkü, Cilt IV, sayı: 38. In Ş. A. Kansu, Nafi Atuf Kansu’nun Terbiyeci Şahsiyeti”, Ülkü, Cilt IV, sayı: 38.

Karaküçük, S. (1999). Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü. In S. Karaküçük, Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü (pp. 65-75). Milli Eğitim Dergisi.

Karaküçük, S. (1999). Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü. In S. Karaküçük, Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü (pp. 65-75). Milli Eğitim.

Karaküçük, S. (1999). Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü. In S. Karaküçük, Osmanlıda İzciliğin Paralimiter Görünümü (pp. 65-75). Milli Eğitim Dergisi.

Kumaş, R. (1999). CHP’ nin Soyağacı. In R. Kumaş, CHP’ nin Soyağacı (pp. 33-34). İstanbul : Çağdaş Yayınlar.

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 23). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 37). Ankara: Mülkiyeliler Birliği Yayınları.

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 38). Ankara : Mülkiyeller Birliği Yayınları.

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 38). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 39). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 44). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları . In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 86). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Metin Atuf Kansu, K. I. (2011). Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları. In K. I. Metin Atuf Kansu, Nafi Atuf Kansu Yaşamı ve Yazıları (p. 31). Ankara : Mülkiyeliler Birliği Yayınları .

Mücellitoğlu, A. Ç. (1909-1923). Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler C.4. In A. Ç. Mücellitoğlu, Yeni Mülkiye Tarihi ve Mülkiyeliler (p. 1285). Ankara : Mars Matbaası.

Özerdim, S. (1966). Atatürk Devrimleri Kronolojisi. In S. Özerdim, Atatürk Devrimleri Kronolojisi (p. 89). İstanbul: Varlık Yayınevi.

Özerdim, S. N. (1966). Atatürk Devrimleri Kronolojisi. In S. N. Özerdim, Atatürk Devrimleri Kronolojisi (p. 78). İstanbul: Varlık Yayınları .

Özmen, H. (2011). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 15.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 13.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 14.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 10.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 11.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 20.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Hülya Özmen , 15.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 15.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 16.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları , 17.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 18.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 20.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 22.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 23.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 24.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 27.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 32.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 34.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 34.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 37.

Özmen, H. (2015 ). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları . 36.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve türk Eğitimine Katkıları. 29.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları. 30.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkıları. 31.

Özmen, H. (2015). Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı . Nafi Atuf Kansu ve Türk Eğitimine Katkısı , 18.

Öztürk, K. (1995). Türk Parlamento Tarihi, TBMM III.Dönem 1927-1931. In K. Öztürk, Türk Parlamento Tarihi, TBMM III.Dönem 1927-1931 (p. 249). TBMM Vakfı Yayınları .

Tanyer, T. (2007). Ankara’nın Köklü Çınarı Atatürk Lisesi 1886-2007. In T. Tanyer, Ankara’nın Köklü Çınarı Atatürk Lisesi 1886-2007 (pp. 68-74). Ankara : Ankara Atatürk Lisesi Eğitim Vakfı Yay.

Tanyer, T. (2011). Cumhuriyetin Meşalesi Ted Ankara Koleji 80 Yıllık Hikayesi. Ankara : Ted Ankara Koleji Vakf.

Tonguç, İ. H. (2001). Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi). In İ. H. Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi) (p. 183). Ankara : Güldikeni Yayınları.

Tonguç, İ. H. (2001). Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi). In İ. H. Tonguç, Bir Eğitim Devrimcisi: İsmail Hakkı Tonguç (Yaşamı, Öğretisi, Eylemi) (p. 285). Ankara : Güldikeni Yayınları .

UNESCO. Cumhuriyet Dönemi Eğitimciler. Ankara.

UNESCO. (1987). Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri. In UNESCO, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri (p. 341). Ankara .

unesco. (1987). Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri. In U. T. Komisyonu, Cumhuriyet Dönemi Eğitimcileri (p. 341). Ankara.

Uran, H. ( 2007). Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti, Hatıralarım (1908-1950). In H. Uran, Meşrutiyet, Tek Parti, Çok Parti, Hatıralarım (1908-1950) (p. 372). İstanbul : TİB Kültür Yayınları .