Tarih : 18 Ağustos 2017
Kaynak : Science News
Link : https://www.sciencenews.org/article/2017-solar-eclipse-solar-wind?tgt=nr
Yazan : Lisa Grossman
Güneşin yüzeyinin atmosferi ile buluştuğu noktaya bir bakış, rüzgarın kaynağını ortaya çıkartabilir.
Güneş eli ayağı rahat durmuyor. Güneşten saniyede yüzlerce kilometre hızla akarak uzaklaşan yüklenmiş parçacıkların sürekli esintisi yoluna çıkan savunmasız gezegenleri tartaklıyor.
Bu yaylım ateşi, güneş rüzgarı olarak adlandırılıyor ve bunun güneş sistemindeki hayatı şekillendirmede doğrudan bir rolü var. Mars’ın atmosferinin büyük çoğunluğunu soyup süpürdüğü düşünülmektedir. Benzer bir kaderden dünya sadece güneş rüzgarını gezegenin çevresinde yönlendiren güçlü manyetik alanıyla korunmuştur.
Fakat bilim insanları rüzgarın nasıl çalıştığına dair bazı önemli ayrıntıları anlamış değiller. Rüzgar, güneşin yüzeyinin atmosferi ile buluştuğu alandan kaynaklanıyor. Dünyadaki rüzgarlar gibi, güneş rüzgarı da dengesizce esmekte – farklı bölgelerde farklı hızlarda yol alıyor. Karanlık olan güneşin atmosferi ve korona bölgelerinde [güneşin taç bölgelerinde] en yüksek hıza ulaşıyor. Rüzgarlar bu koronal delikleri saniyede 800 kilometre hız ile kırbaçlayarak geçiyor. Fakat rüzgar koronaya taç benzeri şeklini veren, korona flamaları denen uzatılmış sivri demetlerde sadece saniyede 300 kilometrelik hız ile vızıldıyor. Kimse rüzgarın neden değişken olduğunu bilmiyor
(Video için bağlantıya tıklayınız: https://www.youtube.com/watch?v=j34bPoRfTiA)
Ağustos ayının 21’inde gerçekleşen güneş tutulması astronomlara güneş rüzgarını iç koronada iş üzerinde yakalamak üzere ideal bir fırsat verdi. NASA’nın Maryland Greenbelt’te bulunan Goddard Uzay Uçuş Merkezinden Nat Gopalswamy ve arkadaşlarından oluşan bir grup, güneşten ayrılan elektronların sıcaklık ve hızlarını ölçmek için yapılmış, polarimetre adı verilen bir aletin yeni versiyonunu test edecekler. Ölçümler güneşin yüzeyinin yakınından başlayarak 5.6 milyon kilometre civarına ya da güneşin çapının sekiz katına kadar genişletilecek.
Gopalswamy “Yeni doğmuş güneş rüzgarını tespit edebilmeliyiz” diyor.
Madras, Oregon’da bir lisede kurulan polarimetre, polarize olmuş ışığı ya da bir yönde organize olmuş elektrik alanını, elektrik alanı her yönde dalgalanan ışıktan ayırıyor. Elektronlar polarize olmuş ışığı polarize olmamış ışıktan daha fazla saçtığı için, bu gözlem bilim insanlarına elektronların ne yaptığına ve bunun bir sonucu olarak, güneş rüzgarının ne yaptığına – ne kadar hızlı estiği, ne kadar sıcak olduğu ve hatta nereden geldiğine – odaklanmalarını sağlayacak.
Gopalswamy ve arkadaşları, aynı zamanda, hız ve sıcaklığın başka bir ölçümü olarak, ışığın dört farklı dalga boyunda fotoğraf çekecekler. Güneşin yüzeyine yakın hızlı ve yavaş güneş rüzgarlarını haritalandırmak, rüzgarların nasıl hızlandığı hakkında ipuçları sunabilir.
Takım bu aletin daha erken bir versiyonunu 1999’da Türkiye’de gerçekleşen güneş tutulması sırasında denemişti. Fakat eski alet, araştırmacıların istedikleri bilgilerin hepsini yakalamaları için üç farklı polarizasyon filtresini çevirmelerine ihtiyaç duyuyordu. Elle döndürülen bir çark ile filtreler arasında geçiş yapmak yavaş ve kullanışsızdı – Ay’ın Güneş’i tamamı ile kapattığı periyodun toplamda sadece iki dakika kadar sürdüğünde bu bir problemdi.
Ekip polarimetrenin tasarımını aynı anda üç filtrenin hepsinden ve ışığın dört dalga boyundan veri toplayabilecek şekilde iyileştirdi. Gopalswamy “temel ihtiyaç, bu fotoğrafları mümkün olan ek kısa sürede, yani korona bir periyoddan diğerine değişmeden almamız” dedi. Bir pozlama, iki ila dört saniye sürecek, ek olarak ise filtreler arasında altı saniye bekleyecek. Bu, takıma 36 kadar fotoğraf verecek.
Gopalswamy ve takımı bu aleti ilk kez Endonezyada Mart 2016 güneş tutulmasında test etti. “Deney doğanın direnişi yüzünden başarısız oldu” dedi Gopalsawamy, “güneş tutulmasından on dakika önce yağmur yağmaya başladı”.
Bu yıl ekip Madras’ı seçti, çünkü tarihsel olarak güneş tutulmasının yolundaki en az bulutlu yerdi. Ama onlar hala bulutsuz bir gökyüzü için dua ediyorlar.