Defne ile Apulunas

Bu efsane; Antakya’nın Defne (Harbiye) İlçesinde geçer. Kibele’nin oğlu Zeus’un (1) çocukları Ay ve Bereket Tanrıçası Artemis’in ikizi; aslında bir Hitit (MÖ 1600) inancı olan Bilici, Koruyucu Işık Tanrısı Apulunas’ın, Harbiye Şelalelerinin su perisi Defne’ye olan karasevdasını anlatır (2). Yurdumuzdaki Lidyalılarla (Türksaka/Etrüsk) isimlerini verdikleri Etruriya’ya/Toskana/İtalya’ya inançlarıyla göç ettikleri için orada adı APLU’dur. Bu yer Atatürk’ün adını koyduğu Hatay’dadır (3,4). Ancak Defne Toprak Ana’ya (yer/ge) kendini adadığı için, sonsuza dek erkeklerle evlenmek istemez. Azra Erhat’ın Mitoloji Sözlüğüne (1999:81-82) göre bu Anadolu efsanesini benimseyen Melih Cevdet Anday’ın yazdığı şiir ise, seven ve sevilen arasındaki kovalamacayı lirik bir şekilde anlatır. İşte Antakya Müzesi:

DEFNE İLE TANRI

Eskiden çok eskiden yeryüzünde, Güzelliği dillere destan, Bir su perisi vardı adı Defne

Upuzun saçları altın sarısıydı, Dolaşırdı kuytu ormanlarda bütün gün, Defne Irmak tanrısının kızıydı

Babası Pene derdi ki, kızım sen bana bir damat borçlusun, Defne derdi ki babacığım,

Beni zorlama ne olursun Bırak beni kız kalayım ne olursun

Sıram sıram boynu bükük yavuklu Bekleyedursun bir yanda Defne başıboş gönlü özgür

İnatçı, hırçın ve gururlu Koşup dururdu ormanda “Benim geyiğim sen, kuzum sen,

Benim biricik güvercinim sen. Kuzu kurttan korkar, geyik aslandan, Güvercin kartaldan kaçar.

Ben sana acı vermek istemem, Ayaklarını kanatmasın çalılar, Yavaşla biraz düşeceksin

Geçtiğin keçi yolları dar, Dur hele kaçma benden Sevgimdir seni kovalayan…”

Daha sözünü bitirmeden avcı, Korkak adımlarla uzaklaştı Defne, Kaçarken daha bir güzelleşti de

Ardından tir tir titreyen avcı, Tavşan kovalayan hırslı bir tazı Gibi düştü Defne’nin peşine.

Ben de yılmadan kovalayacağım Büyülediğin kimmiş öğren: Ben ne bir dağlı ne bir çobanım

Oklarından sakınılmaz Tanrıyım. Koca Zeus’tur babam. Geçmişi, bugünü, geleceği benimle bildi

Herkes benimle bilir, Saz tellerine ben verdim seslerini, İlaçlar yaptım yabanıl otlardan

Ama bana çare değil hiçbiri. Kimden kaçıyorsun öyle sen, Asıl sensin benim avcım

Beni sen vurdun can evimden”. Tavşan koşuyor, durmadan koşuyordu, Ardında av köpeği

Ter içinde boynunu uzatmış yetişmek üzere, Birinde umut vardı birinde korku

Tavşan ensesinde nefesler duyuyordu Çünkü ışık gibi saran tanrıyı Sevinin kanatlarıydı.

Gücü kalmamıştı artık Defne’nin Koşamıyordu kaçamıyordu. Sapsarı, yalvardı babasına

Pene’nin suları üstünde gezdirip gözlerini, “Cezasını çekiyorum güzelliğimin,

Irmakların gücü de sen gibi tanrısalsa, Ne yap yap değiştir beni, başka bir biçime koy baba”.

Yalvarması daha bitmemişti ki Bir gevşeklik sardı her yerini Örtüldü göğüs yaprakla

Kolları, saçları dal oluverdi. Avcı kollarına aldığı zaman Kalbi çarpıyordu Defne’nin!

Taze yaprakların altından Yazık dedi Tanrı çok yazık! Saramadan yitirdim seni

Bari benim ağacım ol da Yaprakların çelenk olsun kahramanlara, Ezgilerde, türkülerde anılsın

Bundan sonra yan yana adlarımız, Yazık dedi Tanrı çok yazık!

Bir bitki ve kız ismi olan “Defne” efsanenin yer aldığı Harbiye İlçesinin yeni adıdır (2012). Buna rağmen asıl yazık olan ise; 24 Şubat 2021 sabahı TRT 2de MÜZELERDEN programında; Bursa, Paşalar mevkiinden çıkartılan antik inancı Apollo heykelinin Hititlerde var olan Apulunas olduğunu söylemeden, Rumca Apollo diyerek Yunan olarak tanıtılmasıdır. Böylece Avrupa, Asya ve Amerika ülkelerinin, bizim olan maddi (vatan toprağı) ve manevi değerleri kendilerine mal etmelerini onaylamıyor muyuz? Emperyalistlerin art niyetli yanlış bilgilerine kanmamalı, aksine doğrusunu öğrenip, sahip çıkarak paha biçilmez miras “Anavatanımız Türkiye’yi” Büyük Orta Doğu Projesi benzeri kötü amaçlarla ele geçirip, ulusumuzu yerinden etme çabalarını kolaylaştırmayalım.

  1. Patara kent meydanında, Kibele’nin kucağında Zeus’la heykeli bulunmuştur (TRT 2).

  2. Hitit yazıtlarında rastlanan Tanrı’nın adıdır (Erhat, 1999:44). Mora Yarımadası kent devletleri ona Apollon, Etrüskler APLU, Etrüsklerin Doğu komşuları Latin’ler ise APOLLO derler.

  3. Ergenekon, Begümşen; 2020, https://www.ankarahavadis.com.tr/hatay-ismi-makale,12078.html

  4. https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/hatay/kulturatlasi/defne-apollon-efsanesi

Bunları da sevebilirsiniz