Sayıların Sihirli Dünyası 10 – 18. Yüzyıl Matematiği

Matematik, tarih öncesi çağlardan beri insanların günlük hayatını kolaylaştıran, sorunlara çözüm yaratan, gereksinimlerden beslenerek gelişen bir araç olmuştur, ta ki modern zaman gelip çatana kadar. Zaman ilerledikçe matematikteki gelişim insan hayatındaki gelişimi misli misli geçmiş, bulunan yenilikler doğrultusunda gereksinim yaratılır olmuştur. Araç geliştikçe ihtiyaçlar artmış, ihtiyaçlar arttıkça matematik aracı gelişmiş ve soyutlaşmıştır. Rönesansla birlikte deyim yerindeyse freni patlamış bir kamyon gibi büyük bir ivme ile yol almaya başlamıştır matematik. Günümüzdeki bilim kültürü bu değişim ışığında, özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda oluşmaya başlamıştır. Bu bağlamda; Bernoulli kardeşler Euler gibi büyük matematikçileri yetiştiren 18. yüzyıl matematik tutkunlarını heyecanlandıran bir dönem olmuştur.

17. yüzyıl sonları ve 18. yüzyıl başlarında matematikle uğraşan bir çok kişi, fizik, astronomi, mühendislik sorunlarını analiz ile çözüme kavuşturan Newton ve Leibniz’in ışığında ilerlemiştir.

Bernoulli Ailesi

Isviçre’nin Basel şehri, 18. yüzyıl matematiği denince akla gelen bir aileye ev sahipliği yapmıştır.

Bernoulli ailesi üç nesil boyunda matematiğe öncülük etmiştir. Bu ailenin en ünlü iki bireyi Jacob Bernoulli ve Johann Bernoulli bir yandan Leibniz’in sonsuz küçükler hesabını, bir yandan da Pascal ve Fermat’ın olasılık ve sayılar kuramını geliştirmiştir.

Euler


Basel’den çıkan bir diğer dahi matematikçi de şüphesiz Euler’dir. Fakat Euler, Basel’deki Bernoulli ailesi baskınlığından sıyrılmak üzere çalışmalarını Almanya ve Rusya’da sürdürmüştür.

Euler, analizden trigonometriye, geometriden cebir ve sayılar teorisine kadar bir çok farklı alan arasında akla gelmeyecek bağlantılar kurmayı başarmış, bunlarla ilgili kuramlar kanıtlamış, matematiksel notasyonlar bulmuş ve kendinden sonra gelecek kişilere yol gösterecek kitaplara imza atmıştır.

Abraham de Moivre

18. yüzyılda, Isviçre’nin yanısıra büyük matematikçiler yetiştiren bir diğer ülke ise Fransa’dır. Moivre Formülü ((cos x + i sin x)^n = cos(nx) + i sin(nx) ) ile bilinen Fransız matematikçi Abraham de Moivre bu formülle karmaşık sayılar ve trigonometri arasında bir bağ kurmuş, ayrıca Newton’un ünlü binom (iki terimli) kuramını genelleyerek multinomial (çok terimli) kuramı oluşturmuştur. Analitik geometrinin öncüsü olmuş, normal dağılım ve olasılık kuramı ile ilgili yaptığı çalışmalar büyük ses getirmiştir.

**

Fransa, 18. yüzyılın sonlarına doğru daha da atak yapmış ve değinmemenin imkansız olduğu 3 “L” ye ev sahipliği yapmıştır: Lagrange, Laplace ve Legendre.

Joseph Louis Lagrange

Lagrange ve Euler değişkenler hesabı konusunda ortaklaşa çalışmışlardır. Lagrange ayrıca diferansiyel denklemler, sayılar kuramı konularına da katkıda bulunmuştur. 19. ve 20. yüzyılda bir hayli önem kazanacak olan grup kuramınının temelini atan kişi de Lagrange’dır. Hatta bu kurama kendisinin adı verilmiştir (Lagrange Lemma). Lagrange sayılar teorisi, analiz alanları dışında ayrıca analitik mekanik üzerine de çalışmalar yapmıştır. 1788’de bu alanda yapmış olduğu bir çalışma Newton’dan sonra klasik mekanik üzerine yapılmış en kapsamlı çalışma olmuş ve böylece 19. yüzyılda şekillenecek olan matematiksel fiziğin de temelleri atılmıştır.

Pierre-Simon Laplace

Fransa’nın Newton’u olarak bilinen ünlü matematikçi ve astronomer Laplace’ın en önemli çalışmalarından olan “Gök Mekaniği” klasik mekaniğin geometrisini analize aktarmış ve böylece daha geniş kapsamlı çalışma alanlarının oluşmasına önayak olmuştur. Temel olarak sonlu türevler ve diferansiyel denklemler üzerine çalışsa da 1770’li yıllarda istatistik ve olasılığın matematiksel ve felsefi kavramları üzerine kafa yormuştur, böylece Thomas Bayes’ten bağımsız olarak olasılığa kendi yorumunu katmıştır.

Adrien Marie Legendre

Legendre, 18. yüzyılın sonrları ve 19. yüzyılın başlarında istatistik, soyut cebir, matematiksel analiz ve sayılar kuramı üzerinde büyük katkıları olmuş bir matematikçidir. Eğri uydurma ve doğrusal bağlanım için en küçük kareler yöntemi, asal sayılar kuramı ve eliptik fonksiyonlar gibi çalışmaları, Gauss gibi matematikçilerin çalışmalarını tamamlama ve genellemeye yönelik çalışmalardı. Legendre’nin aşırı hassas meridyen ölçümü sayesinde uzaklık ve ağırlık metrik sistemlerinin evrensel olarak kabul edilmesinin önü açılmış oldu. Ayrıca, Euclid’in kitabını yeniden inceliği “Elements of Geometry” kitabı neredeyse 100 yıl boyunca geometri dünyasının öncü kitabı oldu.

Kaynaklar

  1. https://www.scienceabc.com/nature/eulers-identity-beautiful-theorem-mathematics.html

  2. https://rkbookreviews.wordpress.com/2010/10/12/the-calculus-gallery-summary/

  3. http://www.storyofmathematics.com/18th_bernoulli.html

  4. http://www.storyofmathematics.com/18th_euler.html

  5. https://prezi.com/xpkvvltlnkex/18th-century-mathematics/

Bunları da sevebilirsiniz

Bir cevap yazın