YENİ DÜNYA DÜZENİNDE ABD-AVRUPA EKSENİ
ABD başkanlık seçimini hangi adayın kazanacağı ve nasıl bir dış politika izleyeceği hakkında görüşler belirtildi, analizler yapıldı. Aynı zamanda, ABD yönetiminin-hangi adayın başkan olacağından bağımsız olarak- her koşulda takip edeceği dış politika ve olası uluslararası senaryolardan da bahsedildi. ABD yönetiminin her koşulda takip edeceği dış politika ulusal çıkar ve ekonomik güvenlik politikasıdır. Bu kapsamda ABD-Avrupa ilişkilerinin ekonomik ve güvenlik boyutları yeniden düzenlenmekte, işbirliği ve ayrışma unsurları gündeme gelmektedir.
ABD’nin ekonomik güvenlik politikası ve Avrupa’nın konumu
Birleşik Devletler Ulusal Güvenlik Danışmanı Jake Sullivan ’ın 2023 Nisan ayında ekonomik güvenlik kavramından bahsetmesiyle birlikte kavram politika yapıcılar ve analistler tarafından sıklıkla kullanılmaya başlandı. ABD bağlamında değerlendirildiğinde ekonomik güvenlik Çin’in teknoloji ve enerji dönüşümünde tedarik zincirlerini kontrol etmesinin önüne geçmektir. Avrupa’yla ilişkiler ABD’nin Çin politikası üzerinden belirlenmektedir. Böylesi bir ortamda Amerikan yönetimi için Avrupa’yla ekonomik ve ticari ilişkilerde ortak değerlerden ziyade ulusal çıkar öncelik olacaktır. Amaç teknolojide ve enerji dönüşümünde Amerikan çıkarlarını korumaktır.
Bu kapsamda Trump yönetimi çelik ve alüminyum ithalatına yüksek vergiler getirdi. Biden yönetimi sanayii politikasıyla ekonomik güvenlik anlayışını devam ettirdi. Söz konusu vergiler ve politikalar Avrupa’yla ticaret sorunlarına neden olmuş, Avrupalı ülkeler Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ) kurallarına aykırı olduğunu gündeme getirmişti. Bir diğer ayrışma noktası olarak Avrupa Birliği temiz enerji ve yeşil dönüşümde DTÖ ile uyumlu, iç ve dış üreticiler arasında ayrım yapılmayan, küresel bir çerçeve oluşturmak isterken ABD, iç üreticilere vergi muafiyeti getirirken ithal ürünlere vergi koymayı tercih etmektedir. Kongre’deki eğilim ithal ürünlere karbon vergisi uygulanması yönündedir ve önümüzdeki dönemde bu kapsamda yasa çıkması muhtemeldir.
Trump’ın yeniden başkan seçilmesiyle birlikte ABD yönetimi Çin’e karşı somut adımlar atmaya devam edecektir. İlk döneminde DTÖ kurallarına aykırı hareket eden Başkan Trump ikinci başkanlık döneminde DTÖ kurallarına uyum sağlamayacaktır çünkü mevcut DTÖ kuralları ABD’nin yeşil dönüşüm stratejiyle ve sanayii politikasıyla uyuşmamaktadır. Amerikan yönetimlerinin politikası ithal ürünlere vergi uygulanması, iç üretimde verginin azaltılması ve üretimin Amerika’nın yanı sıra dost ve müttefik ülkelerde yeniden konuşlanmasıdır.
ABD-Avrupa ilişkilerinin savunma işbirliği boyutu ve Türkiye
Amerika Çin’in yükselişini sınırlandırmak için Hint-Pasifik bölgesine odaklanmaktadır. Avrupa güvenliğinden uzaklaşmasının stratejik nedeni budur. Trump döneminde sıklıkla gündeme getirilen Avrupalı müttefiklerin savunma harcamalarını yükseltmesi meselesi bugün de önemini korumaktadır (Ewers-Peters 2024). Avrupa’nın savunma ve güvenlik kapasitesini geliştirip, jeopolitik bir aktör olmasını savunanlar Avrupa Birliği üyesi olmayan NATO ülkelerinin (Türkiye, Birleşik Krallık, Norveç) Avrupa güvenliğine daha çok eklemlenmesini önermekte, Türkiye’nin özellikle insansız hava araçlarındaki üretim altyapısının Avrupa’nın savunma ve güvenlik kapasitesi için fırsat teşkil ettiğini düşünmektedir (Rizzo 2024; Murray 2024). Böylesi bir konjonktürde NATO Genel Sekreteri Mark Rutte’nin başkentimiz Ankara’ya gelerek TUSAŞ tesislerini ziyaret etmesi ABD-NATO-Avrupa denklemindeki işbirliğini yansıtmaktadır.
Sonuç yerine
ABD açısından ekonomik güvenlik ön plana çıkmış, liberal uluslararası düzen rafa kalkmıştır. Son küreselleşmenin öncüsü, liberal değerlerin savunucusu ABD’nin ulusal çıkar ve güvenlik perspektifiyle hareket etmesi her iki olgunun uluslararası düzenin temelini teşkil ettiğini bir kez daha göstermektedir. Transatlantik ilişkilerde ortak değerlerden ziyade ABD’nin ulusal çıkarı belirleyici olacaktır. Böylelikle, uluslararası düzendeki ekonomik ve siyasi etkinliği sorgulanan ABD sistemi yeniden şekillendirmeyi hedeflemektedir.
Kaynakça
Denamiel, T. & Reinsch, W.A (2024). The Transatlantic Trade and Climate Space after the U.S. 2024 Elections. Center for International Strategic Studies.
https://www.csis.org/analysis/transatlantic-trade-and-climate-space-after-us-2024-elections
Ewers-Peters, N.M (2024). Uncertainty Ahead? The 2024 US Elections and What is at Stake for EU-NATO Cooperation. The Centre for Security, Diplomacy and Strategy.
Murray, R. (2024). Leveraging Europe and The EU as a Defense Power. The Transatlantic Trade and Climate Space after the U.S. 2024 Elections. Center for International Strategic Studies.
https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2024/10/Transatlantic-Horizons_Final.pdf
Petersen, T. (2024). Economic Consequences of the US Election for Europe. The Bertelsmann Stiftung.
https://globaleurope.eu/europes-future/economic-consequences-of-the-us-election-for-europe/
Rizzo, R. (2024). Unleashing US-EE Defense Cooperation. Transatlantic Horizons: a collaborative US-EU policy agenda for 2025 and beyond. Atlantic Council.
https://www.atlanticcouncil.org/wp-content/uploads/2024/10/Transatlantic-Horizons_Final.pdf
