İktisatçı Fritz Mark’ın da dediği gibi ‘‘Türkler pek farkında degil ama, Avrupalılar şu gerçeğin farkındadır. Tarihten Türkler çıkarılırsa ortada tarih diye birşey kalmaz.’’…
Tarihimizi bilmiyoruz, tarihimize sahip çıkamıyoruz. Topraklarımızda bulunan tarihi eserlerimize sahip çıkamadığımız gibi şu an sınırlarımızda olmayan atalarımızın bıraktıkları eserlerin pek çoğundan da haberimiz yok.
Türklerin Orta Asya’ da bulunan tarihi eserlerinden en çok Çin Seddi ve Orhun Yazıtları biliniyor. Ancak Türklerin Orta Asya’ya bıraktıkları eserler bu kadarla sınırlı değil. İşte bunlardan bir tanesi Çin tarafından halen bir kısmı kullanılan Turfan Karızları, karız ya da diğer adıyla kehriz yani yer altı su kanallarıdır.
Uzunluğu 8.851,8 km olan çin seddin e yaklaşan 5000 km uzunluğuyla Turfan Karızları Çin’in 3. harikası olarak görülüyor. Turfan Karızları, Tanrı Dağları’ndan aldığı suyu Turfan bölgesindeki yerleşim yerlerine ulaştırıyor. Yer altına ağ gibi örülmüş kanalın derinliği 110 metreden başlıyor. 5000 kilometre boyunca uzanan kanalların belirli aralıklarına kuyular açılmış, bu kuyularla tarım alanlarının sulanması sağlanmıştır. Bu sistem tamamen yerçekimi kuvveti ile işliyor. Kanalın derinliğinin 100 metre civarında olmasının nedeni bölgenin çöl olması ve artı 40 derece hava sıcaklığında suyun buharlaşmasını önlemektir.
Turfan Karızları günümüzden yaklaşık 2500 sene önce M.Ö. 500’lerde Uygur Türkleri tarafından Taklamakan Çölü’ne yapılmıştır. Günümüzde de kullanılan turfanda meyve sebze söylemi de buradan gelmektedir.
Bu yer altı su kanalları Uygur Türkleri’nin matematik, mühendislik ve fizikte ileri düzeyde olduklarını gösteriyor.
KAYNAKLAR
1- https://uqusturk.wordpress.com/2011/07/26/turfan-karizlari-yer-alti-su-kanallari/
2- https://antiksirlar.com/konular/turfan-karizlari-yer-alti-su-kanallari.25/
3- https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%87in_Seddi
4- https://yenidenergenekon.com/43-turfan-yer-alti-su-kanallari-kariz-kanallari/
5- https://www.aydinlik.com.tr/uygarlik-harikasi-karizlar-gezi-mart-2018