NANKING ORDUSUZ KALMAK ve ATEŞ BÖCEKLERİNİN MEZARI

Çin’in Ortadoğudaki Varlığı isimli, Pekin Üniversitesinde Dr. Tuğrul Keskin¹, Dr. Kemal Sılay² ve Dr. Zan Tao³ tarafından düzenlenen konferansa 17-18 Mart 2015 tarihlerinde Beijing’de katıldım ve Türkiye’deki Konfüçyüs Enstitüleri hakkında bir bildiri sundum. Ertesi gün katılımcılardan Bumin Ergenekon’la birlikte Tiananmen Meydanında, Mao Zedong’un Anıtkabri karşısında bulunan Ulusal Müzeyi gezmeye gittik. Devasa girişte cam boyunca dizilmiş heykeller dikkatimi çekti. Kucağında ölmüş bebek torununu taşıyan gözü yaşlı bir dede, yerde tecavüze uğramış bir kadın, boğazlanmış bir erkek cesedi gerçeği aratmayacak bir canlılıkta sergilenmişti. Bu köşe Çin’in bir önceki başkenti Nanking’de Japon Ordusu tarafından gerçekleştirilen 1937 katliamını anlatıyordu. Dondum kaldım.

Komutansız kalan ordu dağılır; Ordusuz kalan millet ezilir⁴! sözleriyle Meriç Velidedeoğlu 27 Ağustos 2011’de bu filmin filmin Ulusal Kanal’da gösterileceğini bildirmiş ama benim haberim olmamıştı. İngilizce öğretmenin yollarından birisi de malzeme olarak filmleri kullanmak, seyrederken öğrencilere not aldırmak, arkasından İngilizce olarak filmi tartışmak ve öğretilmiş “düz yazı”, “film eleştirisi” veya “karşılaştırmalı film özeti” yazdırmaktı. Bir yıl önce bu amaçla Gece Sürüngeni (Night Crawler) isimli filmin ana fikri hakkında lehte ve alehte görüş bildiren bir sınıf çalışması yapıp, bunu 11-12 Nisan 2016’da Osaka’daki 5. Uluslararası Dil, Medya ve Kültür Konferansında Using films for reaction-response essay: A class-room action research on English for Specific Purposes” başlığı ile sundum⁵. Ertesi gün eski başkent Kyoto’ya (794-1868) ondan sonra da Kobe’ye gittim. Bu şirin kentin kanayan bir yarası vardı. Bunu Kobe Camiini ziyaretim sırasında gördüğüm bir fotoğraftan anladım. 17 Mayıs 1945 Amerikan bombardımanında ve 1995 büyük Hanşin depreminde ayakta kalan nadir binalardan biriydi. Aynı gece adını kısa ömürlü ateş böceklerinden alan Ateş Böceklerinin Mezarı adlı animasyon filmi seyrettim. İlk bombardımanda annesini kaybeden 14 yaşındaki ağabey Seita’nın, küçük kız kardeşi Setsuko’ya sahip çıkışı ve birlikte hayatta kalmak için verdikleri çaresiz mücadele, deniz subayı babasının batırılan donanmayla birlikte ölümü ve Büyük Japon İmparatorluğunun yıkılmasının kendi sonlarını getirmesi doğallık ve iç burkan, şairane bir betimlemeyle anlatılıyordu. Böyle gerçek hayatı yansıtan senaryolar, İngilizce öğrencilerinin karşılaştırmalı film eleştirisi yazmaları için çok uygundu.

Ancak böyle bir yazı Nanking ve Kobe halklarının kader birlikteliği bilinerek yazılabilirdi. Japonua ve Çin arasındaki ilk savaş, Kore’yi kimin denetimi altına alacağı konusunda çıkmıştı (1894 – 1895). Altı aylık mücadele Çin’in yenilgisi ve Kore’yi kaybetmesiyle bitti. Ama güneydoğu Asya’da üstünlüğün küçük bir devlet olan Japonya’ya geçmesi Çin’i çok utandırdı⁶. İkinci savaşın çıkış nedeni Shanghai liman şehrini Avrupalı sömürgecileri ve Hristiyan misyonerlerden temizlemek ve ele geçirmek içindi. Japonya kaynakları, iş gücü yetersiz, gelenekçi, içine kapanık bir ülkeydi ve yayılmacı bir siyaset güdüyordu. Japonya’nın 1937 yılının Ağustos-Kasım ayları arasında Kuzey Çin ve Shanghai’i⁷ ele geçirmesinden cesaret alarak Çin’in başkenti Nanjing’i (Naking) üzerine yürüdü. Başkan Chiang Kai-shek (1887-1975) Çin ordusunun daha fazla telef olmasını istemeyerek şehri, garnizon komutanı Tang Shengzie’ye terk etti⁸. Son savunmada ordudaki emir-komuta zinciri bozuldu ve askerler teslim olmaya, üniformaları çıkartıp, soydukları halkın elbiseleryle katliamdan kurtulmaya çalıştı.. Nanking Katliamı olarak bilinen 15 günlük süre içinde savaş tutsaklarının toptan kurşuna dizilişi, sivillerin öldürülüşü, kesik kafaların iplere dizilişi, karınları aç Çinli kadınların perdelerle ayrılmış yataklarda hizmet verişi ve dört dolar alan Japon kadınların ancak yarısı kadar kendilerine paha biçilmesi ve yağmalama sonucu 200.000 ile 300.000 kişi öldü. Japonların Alman Müttefiklerinin gönderdiği Nazi Partisinden Rabe, halk için bir güvenli bölge yaptı ama kötü sonuç değişmedi. Nanking Katlimına rağmen Çin Japonya’ya teslim olmadı.

1988 yapımı Ateş Böceklerinin Mezarı filminde Japonyanın bir tarafta Çinle savaşırken diğer tarafta Amerika’nın Pearl Harbor askeri üssüne 7 Aralık 1941 yılında saldırması ile açılan yeni cephede yenilmesi, Mayıs ayında diğer şehirler yanında Kobe’yi bombalaması ve halk çoğunluğunun Amerikalılarca öldürülmesi; 6 Ağustosta Hiroşima’ya, 9 Ağustos’ta ise Nagazaki’ye ikinci atom bombasının atılmasıyla Japonya’nın kayıtsız şartsız teslim oldu. Halbuki bu bir deneydi. Birinci bombanın amacı daha önce bombalanmamış Hiroşimada atom çekirdeğinin parçalanmasının tahrip gücünü ölçmek, Nagazaki’ye atılan bombada ise kameraların hedefi vurmakta mürettabata ne kadar yardımcı olduğunu anlamaktı⁹.

Kobenin Yanışı

Setsuko ve Seita

Bu bilgiler doğrultusunda, karşılaştırmalı film eleştirilerini sınıfta yazan öğrenciler, filmlerdeki konuşmaları ve alt yazıları okuyarak, bir toplumsal olay ve davranış biçimi içinde konuyla ilgili nasıl konuşulduğunu işitip yazarak İngilizce bilgilerini ilerlettikleri konusunda hem fikirdiler. Yazdıkları metinlerde öğrencilerin fikir ve görüşlerini oldukça düzgün ve ileri düzeyde ve yazı tekniklerine uyarak yazdıkları görüldü. İçerik açısından savaşın kazananının olmadığı, gerek Nanking örneğinde görüldüğü gibi bir ülkenin ordusuz bırakılmasının vahim sonuçlar doğurduğu, gerekse Japonya’nın yenilerek ordusunun Amerikalılar tarafından lav edilmesinin gurur kırıcı bir durum olduğu konusunda fikir birliği oluştu.

İYİ SEYİRLER