2019 yerel seçimleri için dolu dolu bir hazırlık evresi geçirdik. Haberlerde izlediğimiz rekabet maalesef ‘‘zafere giden her yol mübahtır’’ mantığıyla yapılıyor. Birbirinin açığını yakalamaya çalışan, nereden vuracağı belli olmayan siyasiler, yeri geldi halka söylenmeyecek sözler söyleyip özür diledi, yeri geldi vaatler verdi. Bu vaatlerin ne kadarı doğrudur ne kadarı güvenilirdir bilemeyiz. Tabii her siyasetçiyi de bu kötü rekabet ortamına dahil etmek doğru olmaz. İşini hakkıyla yapacak olan da vardır ancak, genel seçim atmosferi gergin ve bir o kadar da sevimsiz görünüyor. Bir vatandaş olarak, gerçekte ittifak yapmaya uygun olmayan partilerin ittifakını çok da samimi bulmuyorum. Geçmişteki söylemleriyle şimdiki söylemleri hiç uyuşmayan, samimiyetsiz partilerin samimiyetsiz ittifakları ne kadar başarılı olur bilinmez. Umuyorum ki adil, şaibesiz, vatandaşlarımızın akıllıca karar verdiği bir seçim olur.
Çok Partili Hayata Geçiş Çabaları Ve İlk Muhalefet Partisi
Cumhuriyetin ilk muhalefet partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası 17 kasım 1924’ te kuruldu. Bu parti, iktidar partisinin devletçi politikasının aksine liberalizmi savunuyordu. Mustafa Kemal iktidarı denetleyecek bir muhalefet partisinin kurulmasını olumlu karşılamıştı. Ancak cumhuriyet karşıtları ve irticacılar zamanla bu partide toplanmaya başladı. Partililer, doğudaki Kürt feodal beylerini de destekliyorlardı. 1925’e gelindiğinde Şeyh Sait isyanı patlak verdi. Bu arada Mustafa Kemal’e de suikast düzenlenmişti. Devrimlerden rahatsız olanların bu irticacı hareketlerinden sonra İstiklal Mahkemeleri’nde birkaç Terakkiperver Cumhuriyet Fırkalı isyanla ilgili olarak yargılandı. Dolayısıyla parti 1925 yılında kapatıldı.
Yıl 1929,
dünyayı sarsan ekonomik bunalım Türkiye’yi de etkilemişti. Cumhuriyet Halk Partisi savaştan çıkalı çok da olmamış bir ülkenin iktidar partisinin devletçilik politikasıyla bazı kesimlerden eleştiri alıyordu. Ancak ülkede ekonomi tarıma bağlı ve sermaye birikimi yok denecek kadar azdı. Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal çok partili sisteme geçmeyi demokrasi için olmazsa olmaz olarak görüyordu.
Serbest Cumhuriyet Fırkası, Mustafa Kemal’in talimatıyla, Ali Fethi (Okyar) Bey tarafından 12 ağustos 1930’ da kuruldu.bu parti milliyetçi, laik ve en önemlisi de liberaldi. Ali Fethi Bey hedeflerinin iktidar olduğunu açıklamıştı. Kısa süre içinde partinin pek çok destekçisi oldu. Örgütlenmesi henüz tamamlanmamış bir partinin etrafında bu kadar kişinin toplanması dikkat çekiyordu. Artık 1930 yerel seçimleri sonra yapılacak genel seçimler için de bir gösterge olarak kabul edileceğinden büyük önem kazandı. Her şey iktidar partisi lehineydi. Çünkü valilerden kaymakamlara kadar herkes iktidar partisindendi. Ayrıca o dönemde seçimler bir günde tek seferde yapılmıyordu, il il, ilçe ilçe birbirini takip eden günlerde yapılmıştı. Böyle bir seçimi denetlemek de kolay değildi. Seçimlerden önce Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın İzmir mitinginde olaylar çıktı.
Fethi Bey İzmir’de büyük bir coşku ile karşılanmasına rağmen Cumhuriyet Halk Fırkası’nın il örgütünün katkısı ile yerel makamların da Fethi Bey’in konuşmasını önlemek istemeleri ortamı gerginleştirdi. Çıkan olaylar Fethi Bey’in konuşmasını geciktirse de Mustafa Kemal’in sayesinde Fethi Bey mitingini gerçekleştirdi. Seçimlerin sonucunda 502 seçim bölgesinden 31 inde Serbest Cumhuriyet Fırkası’nın adayları seçildi. Serbest Cumhuriyet Fırkasının kazandığı yerler, Kırklareli’de Pınarhisar, Vize, Üsküp İzmir’de Bademiye, Şereflihisar, Kınık, Şirince, Kuşadası, Menemen, Bozdoğan, Buca, Dikili, Urla, Aydın’da Çine, Bozdoğan, Söke, Umurlu,Yenipazar , Germencik, Gördes, Karapınar, İstanbul’da Maltepe, Burgaz, , Bursa’da Armutlu, Tekirdağ’da Keşan, Çanakkale’de Biga, Samsun’da Ladik, Amasya Merzifon, Samsun, İçel Silifke idi. (Günümüzde CHP’ nin güçlü olduğu bazı yerlerde o dönemde CHP’ ye muhalefet olan partinin kazanması da ilginç bir nokta.) 1930 seçimlerinin en büyük özelliklerinden biri de kadınlara seçme ve seçilme hakkının verilmesiydi. Sadiye Hanım, Artvin ili Yusufeli ilçesine bağlı Kılıçkaya beldesinde belediye başkanı seçildi.
Seçimlerden sonra Serbest Cumhuriyet Fırkası seçimlerde hile ve yolsuzluk yapıldığı iddiasında bulunurken aynı iddiayı Cumhuriyet Halk Fırkası da yaptı. Verilen önerge ile yapılan görüşmeler sonucunda Ali Fethi Bey partiyi kapatma kararı aldı ve parti kapatıldı.
Kaynaklar
http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-59/serbest-cumhuriyet-firkasinin-kurulusu-sirasinda-ali-fethi-okyar-bey-ile-mahmut-esat-bozkurt-beyin-polemikleri
http://www.gazetebilkent.com/2015/10/09/1929-konomik-krizinin-turkiyeye-etkileri/
http://www.atam.gov.tr/dergi/sayi-28/izmir-suikasti-2
https://www.dunyabulteni.net/tarihten-olaylar/turkiyede-ilk-yerel-secimler-1930-secimleri-h293887.html
https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27de_kad%C4%B1nlara_se%C3%A7me_ve_se%C3%A7ilme_hakk%C4%B1n%C4%B1n_tan%C4%B1nmas%C4%B1