Film yapımı (ya da akademik bağlamda film Prodüksiyonu) bir film yapma sürecidir. Film yapımı, bir film festivalinde veya bir galada izleyicilerin önüne çıkmadan önce çok sayıda farklı aşamalardan geçer. Hikaye, fikir, ekip, senaryolaştırma, oyuncu seçimi, çekim, ses kaydı, çoğaltma, düzeltme, nihai ürünün perdeye yansıtılması gibi çeşitli aşamaları içerir. Film yapımı, dünyanın birçok yerinde çeşitli ekonomik, sosyal ve politik bağlamlarda ve çeşitli teknolojileri ve sinematik teknikleri kullanarak gerçekleştirilir. Tipik olarak, çok sayıda insanı içerir ve tamamlanması birkaç aydan birkaç yıla kadar sürebilir.
Film yapımı aşamaları
Film üretimi beş ana aşamadan oluşur:
- Geliştirme: Film için fikirlerin ortaya çıktığı ilk aşama, kitapların, oyunların vb. haklarının satın alınması ve senaryo yazılması. Proje finansmanı araştırma ve yeşil ışık yakılması.
- Ön yapım: Çekimlere hazırlık olması için oyuncular ve film ekibi belirlenir, yer seçimi ve setler hazırlanır.
- Üretim: Filmin ham unsurları film çekimi sırasında kaydedilir.
- Yapım sonrası: Kaydedilen filmin görüntüleri, sesleri ve görsel efektleri düzenlenir.
- Dağıtım: Bitirilen film dağıtıma girer, sinema salonlarında gösterilir ve ev videosu yayınlanır.
Film geliştirme
Bu aşamada proje üreticisi, bir kitap, oyun, başka bir film, gerçek öykü, bilgisayar oyunu, çizgi roman, foto roman veya orijinal bir fikir ve bunun gibilerinden gelen bir hikaye seçer. Bir konu veya temel mesaj belirledikten sonra, yapımcı bir senaryo taslağı hazırlamak için yazarlar ile birlikte çalışır. Sonra hikayeyi dramatik yapısına odaklanmak amacıyla konuyu tek paragraflık sahnelere ayıran bir taslak üretirler. Ardından, hikayenin karakterlerini ve ruh halini anlatan 25-30 sayfa kadar bir gelişimini hazırlarlar. Bu hazırlıkta genellikle diyalog ve sahne yönü azdır, ancak çoğunlukla önemli noktaları görselleştirmeye yardımcı olan çizimleri içerir. Başka bir yol, bir taslak üretildikten sonra bir senaryo üretmektir.
Daha sonra, senaryo yazarı birkaç aylık bir süre boyunca senaryoyu yazar. Senarist dramatik sahneleri, anlaşılırlık, yapı, karakterler, diyalog ve genel tarzı iyileştirmek için senaryoyu birkaç kez yeniden yazabilir. Bununla birlikte, yapımcılar çoğunlukla önceki adımları atlar ve yatırımcıların, stüdyoların ve diğer ilgili tarafların, yazım değerlendirme adı verilen bir süreç aracılığıyla değerlendirdiği sunum şablonlarını geliştirirler. Filmin olası pazar ve potansiyel finansal başarısını değerlendirmek için erken bir aşamada bir film dağıtımcısı ile de temasa geçilebilir. Hollywood dağıtımcıları zorlu bir iş anlayışını benimser ve film türünü, hedef kitle ve varsayımlardaki seyircileri, benzer filmlerin tarihsel başarısı, filmde görünebilecek aktörleri ve potansiyel yönetmenleri dikkate alır. Bütün bu faktörler, filmin potansiyel kitleye karşı albenisini ortaya koyar. Filmlerin hepsi sadece sinema gösterimlerinden kar sağlamaz, bu yüzden film şirketleri DVD satışları ve dünya çapında dağıtım haklarını da hesaba katarlar.
Yapımcı ve senaryo yazarı, bir film sunumu veya gelişmiş taslak hazırlayarak, potansiyel yatırımcılara götürürler. Ayrıca filmi, aktörlere ve yönetmenlere (özellikle büyük yıldızlara), onları projeye “eklemek” için (yani finansman garantiye alınırsa film üzerinde çalışmak için bağlayıcı bir söz verirler) sunarlar. Birçok proje bu aşamayı geçememekte ve geliştirme cehennemi olarak adlandırılmaktadır. Şayet bir sunum başarılı olursa, bir film “yeşil ışık” alır; yani birisi finansal destek sunar: Genellikle büyük bir film stüdyosu, film konseyi veya bağımsız bir yatırımcı. İlgili taraflar anlaşma müzakereleri yapar ve sözleşmeler imzalarlar.
Bütün taraflar bir araya geldiğinde ve anlaşma tamamlandıktan sonra film, üretim öncesi döneme geçer. Bu aşamaya gelindiğinde, filmin net bir şekilde tanımlanmış bir pazarlama stratejisine ve bir hedef kitlesine sahip olması gerekir.
Animasyon filmlerin geliştirilmesi, şu noktada diğer filmlerden farklılık gösterir. Bu filmlerde, bir hikayeyi resimli taslaklar temelinde bir yönetici yapımcıya anlatan ve sunumunu yapan yönetmendir, çünkü daha önceden bitmiş tam bir senaryonun olması nadiren görülür. Film, daha fazla geliştirme ve ön üretim için yeşil ışık alıyorsa, senaryoyu yazması için bir senaryo yazarı getirilir.
Ön yapım
Ön prodüksiyonda filmi oluşturmanın her adımı dikkatle tasarlanmış ve planlanmıştır. Üretim şirketi kurulur ve bir üretim ofisi tesis edilir. Film yönetmen tarafından önceden görselleştirilir ve illüstratörler ve konsept sanatçıları tarafından görsel senaryo taslağı olarak gösterilebilir. Filmin harcamalarını planlamak için bir üretim bütçesi hazırlanır. Büyük yapımlarda, kazalara karşı korunmak amacıyla sigorta yapılır.
Filmin doğası ve bütçesi film yapımı sırasında kullanılan ekibin sayısını ve tipini belirler. Pek çok gişe rekortmeni Hollywood filmi, yüzlerce oyuncu kadrosu ve ekibi istihdam ederken, düşük bütçeli, bağımsız bir film, sekiz ya da dokuz kişilik (ya da daha az sayıda) bir iskelet kadro tarafından yapılabilir. Bunlar tipik ekip pozisyonlarıdır: Storyboard artist (Görsel taslak sanatçısı): Yönetmenin ve yapım tasarımcısının fikirlerini üretim ekibine iletmesine yardımcı olmak için görsel imgeler oluşturur.
Yönetmen: Filmin öykü anlatımı, orijinal kararları ve filmdeki oyunculuktan temel olarak sorumludur.
Yardımcı yönetmen (AD: Assistant director): Diğer görevlerin yanı sıra çekim takvimini ve üretim lojistiğini yönetir. Her biri farklı sorumlulukları olan birkaç yardımcı yönetmen türü vardır.
Film yapımcısı: Filmin ekibini işe alır.
Birim üretim müdürü: Üretim bütçesini ve üretim zaman proğramını yönetir. Ayrıca, üretim bürosu adına filmin stüdyo yöneticilerine veya finansörlerine rapor verirler.
Lokasyon yöneticisi: Film çekimi için lokasyonlar bulur ve yönetir. Hemen hemen tüm filmler stüdyoda ses kontrol edilebilir ortamlarda çekilirken, dış mekan çekimleri için lokasyon yöneticileri aranır.
Yapım tasarımcısı: Filmin görsel konseptini oluşturan kişidir. Yapımın setlerini düzenleyen sanat biriminin yönetmeni ile çalışır.
Kostüm Tasarımcısı: Aktörlerle yakından çalışan filmdeki karakterlerin kıyafetlerini hazırlayan kişidir.
Makyaj ve saç tasarımcısı: Karaktere belli bir görünüm kazandırmak için kostüm tasarımcısı ile yakından çalışır.
Rol yönetmeni: Senaryodaki parçaları dolduracak oyuncular bulur. Bu, normalde aktörlerin seçmelere tabi tutulmasını gerektirir.
Koreograf: Hareket ve müzikal filmlerdeki dansları oluşturur ve koordine eder. Bazı filmlerde bir dövüş koreografı da bulunur.
Fotoğraf Yönetmeni (DP: Director of Photography): Tüm filmin görsel yönetmenidir, tüm Görüntü Yönetmeni ve Kamera Operatörlerini denetler.
Üretim ses mikseri: Film yapımı aşamasında ses departmanının başındaki yöneticidir. Çekimde kaydedilen sesleri – diyalog, varlık ve ses efektlerini stereo tarzda mono ve ambiyans olarak karıştırırlar. Bom operatörü, Yönetmen, DA, DP (Görsel yönetmen) ve Birinci AD (Yardımcı Yönetmen) ile çalışırlar.
Ses tasarımcısı: Filmin işitsel ses konseptini meydana getiren kişidir. Ses editörüyle çalışır. Bollywood tarzı Hint yapımlarında, ses tasarımcısı bir ses görüntüleme yönetmeni vazifesi görür.
Besteci: Film için yeni müzik hazırlar (Genellikle post prodüksiyona kadar görev almaz).
Filmin yapımı
Üretimde video üretimi / filmi oluşturulur ve çekilir. Bu aşamada, yapımın ustası olarak, senaryo denetçisi, yardımcı yönetmenler, kadraj fotoğrafçısı, resim editörü ve ses düzenleyicileri gibi daha fazla ekip görevlendirilir. Bunlar film yapımındaki en yaygın unvanlardır. Yapım bürosu, bir filmin üretilmesi sırasında, mümkün olan her türlü sorumlulukları yerine getirecek, benzersiz görev unvanlarını oluşturmakta özgürdür.
Çekimlerin tipik bir günü, set çalışanlarının lokasyona çağrıldıkları saatte gelmeleriyle başlar. Aktörlerin genellikle kendi ayrı çağrılma saatleri vardır. Setin kurulması, giyim ve aydınlatma çok saatler veya hatta günler sürebileceğinden, çoğu zaman çekimler başlamadan önce ayarlanırlar.
Teknik, elektrik ve yapım tasarım ekipleri doğal olarak kamera ve ses birimlerinden bir adım öndedir: Verimlilik adına, bir sahne filme çekilirken onlar bir sonraki aşamayı hazırlarlar.
Ekip teçhizatlarını hazırlarken, aktörler kostümlerini giyerler ve saç ve makyaj bölümlerine giderler. Aktörler senaryoyu prova ederken, yönetmenle kapanırlar. Kamera ve ses ekipleri son ince ayarlamaları yapmak için denemelerini yaparlar. En sonda da, sahne yönetmenin istediği kadar tekrar edilerek çekilir. Çoğu Amerikan yapımı belirli bir prosedür izler:
Yardımcı yönetmen (AD) “resim yukarı!” demesi herkese kaydın başlamak üzere olduğunu bildirir. Daha sonra “Herkes sessiz!” demesi herkesin çekime hazır olduğunu, “Makara sesi” demesi (Eğer ses kaydı alınıyorsa) ile yapımın ses birleştiricileri ekipmanlarını çalıştırır. Ses birleştiricileri, çekimin kayıt bilgisini sözlü olarak kaydederek ”Speed: hız” veya ”sound speed ses hızı” diye seslenerek hazır olduklarını duyururlar. Yardımcı yönetmeninin ”Roll Camera: Kamera çalıştır” seslenmesine kamera operatörü ”Speed:Hız” diye karşılık vererek kayıt almaya başlandığını bildirir. Kamera önünde çekim levhası ile duran klaketçi ”Marker: Dikkat (Çekim)” diye seslenerek levhayı kapatır. Eğer çekimde kalabalık veya arka plan oyuncuları varsa, yardımcı yönetmen onlara ”arka plan oyna” diye seslenerek işaret verir. En son yönetmen oyunculara ”Action: oynayın” der. Yardımcı yönetmen tüm setin duyması için daha yüksek sesle ”Action: Oynayın” diye tekrar edebilir.
Yönetmen “kes!” Dediğinde bir çekim sona erer, kamera ve ses kayıt işlemi sonlanır. Senaryo yöneticisi herhangi bir süreklilik sorununu not eder. Ses ve kamera ekipleri kendileri ile ilgili rapor sayfalarına çekimle ilgili notlarını kaydederler. Şayet yönetmen ek çekimler gerektiğine karar verirse, tüm süreç yeniden tekrarlanır. Çekimden memnun kalındığında, ekip tüm sahne sonlanana kadar bir sonraki kamera açısına veya ”kuruluma” geçer. Sahne için çekim tamamlandığında, yardımcı yönetmen “wrap: Toparlan” ya da “Moving on: hareket” diye seslenir ve ekip o sahnenin setini ”Strike: Bozar” veya sökerler.
Günün sonunda yönetmen ertesi günün çekim programını onaylar ve bir günlük ilerleme raporu yapım bürosuna gönderilir. Buna süreklilik, ses ve kamera ekiplerinden gelen raporlar da dahildir. Çağrı bildirimleri, bir sonraki gün çekimin ne zaman ve nerede olacağını söylemek için oyunculara ve set ekiplerine dağıtılır. Daha sonra yönetmen, yapımcı ve diğer bölüm başkanları ve bazen oyuncular, o günün veya bir önceki günün günlükler adı verilen çekimlerini izlemek ve gözden geçirmek için toplanabilirler.
Uzak mekanlarda genellikle 14 ila 18 saat süren iş günlerinden ötürü, film yapımı bir takım ruhu oluşturmayı gerektirir. Filmin tamamı bitip kutuya girdiğinde veya yapım bitme aşamasındayken, yapım bürosu bütün oyuncu kadrosuna ve ekibine çabaları için teşekkür etmek için bir toparlanma (Paydos) partisi yapması alışılmış bir durumdur.
Canlı aksiyon filmlerindeki üretim aşaması için, önemli oyuncular ve ekip üyelerinin çalışma zamanlarını senkronize (Eşzamanlı) etmek çok önemlidir, çünkü pek çok sahne için birden fazla oyuncu ve ekip üyelerinin çoğu aynı anda fiziksel olarak aynı yerde bulunmalıdır (Büyük yıldızların bir projeden diğerine geçmek için acelesi olabilir). Animasyon filmleri, yapım sürecinde farklı iş akışlarına sahiptir. Ses yetenekleri kayıtlarını ses kayıt stüdyolarında farklı zamanlarda yapabilirler. Hatta seslendirme sanatçıları ilk gösterime değin birbirlerini göremeyebilir. Pek çok fiziksel canlı aksiyon işleri gereksizdir ve çeşitli animatörler tarafından simülasyonla gerçekleştirilirler.
Yapım sonrası
Bu aşamada video/film, video/film editörü tarafından toparlanır. Çekilen filmin parçaları düzenlenir. Yapım sesi de (diyalog) düzenlenir. Bir filmin özgün melodi sahibi olması arzu edilirse müzik ve şarkılarda bestelenir ve kaydedilir. Bunların yanında ses efektleri de tasarlanır, eklenir ve kaydedilir. Herhangi bir bilgisayar grafik görsel efekti dijital olarak eklenir. Son olarak, tüm ses ögeleri karıştırılarak ”Stems: Kanallarına” eklenir, daha sonra görüntülerle eşleştirilir ve böylece film yapımı sona erer ”Locked: Kilitlenir.”
Film dağıtımı
Filmin sinemalara veya bazen doğrudan tüketici medyasına (DVD, VCD, VHS, Blu-ray) veya doğrudan indirme yapılacak dijital medya sağlayıcısına dağıtımının yapılması, son aşamadır. Film gerektiği kadar çoğaltılır (film ya da sabit disk sürücülerine) ve gösterim için sinema salonlarına dağıtılır (perde). Basın araçları, afişler ve diğer reklam malzemeleri yayımlanarak filmin reklamı ve tanıtımı yapılır. Ham görüntüleri ve set içinde yapılan röportajları içeren bir B- film rulosu belgesel ve klipler yapılması amacıyla basına verilebilir.
Film distribütörleri genellikle bir öğle yemeği partisi, kırmızı halı yürüyüşü, basın gösterimi, basın röportajları, basın ve festival gösterimleri ile gösterime girerler. Çoğu Film, yapımcı firmanın ya da dağıtımcınınkinden farklı kendi özel web siteleriyle de tanıtılır. Büyük filmlerde ana oyuncular sözleşmelere binaen tanıtım turlarına katılır, prömiyerlerde ve festivallerde yer alır, birçok TV, basılı yayın ve çevrim içi gazeteciler ile röportajlar yaparlar. En büyük yapımlar, her bir ilk gösterimde kitleyi canlandırmak için birden fazla tanıtım turu talebinde bulunabilir.
1980’lerin başından itibaren ev sinemasının hayata dahil olmasıyla, büyük filmler birçok farklı gösterim kanallarına sahip olan bir model takip ettiler. Bir film ilk olarak seçilen birkaç sinemada gösterime girebilir veya yeterince iyi test edilirse, doğrudan geniş gösterime de geçebiliyordu. Daha sonra, normal olarak farklı dönemlerde, birkaç hafta (veya ay) sonra, kiralama, perakende satış, öde ve izle, uçuş içi eğlence, kablo, uydu veya serbest radyo yayın televizyonu gibi farklı kanal segmentleriyle pazarlandı. Filmin dağıtım hakları genellikle dünya çapında dağıtım için satılır. Dağıtımcı ve yapım şirketi karı paylaşırlar.
Bağımsız film yapımı
Film yapımı ana akımın dışında da gerçekleşir ve genelde bağımsız film yapımı olarak adlandırılır. DV (Dijital video) teknolojisinin kullanıma sunulmasından bu yana, yapım daha demokratik hale geldi. Film yapımcıları, makul ölçülerde bir film çekebilir, ses ve müzik üretebilir, düzenleyebilir ve evdeki bilgisayarda nihai düzenlemeleri gerçekleştirebilir. Bununla birlikte, üretim araçları demokratik hale gelmiş olmasına rağmen, finansman, geleneksel dağıtım ve pazarlama, geleneksel sistemin haricinde başarılması zor olmaya devam etmektedir. Eskiden bağımsız film yapımcılarının çoğu, filmlerinin dikkat çekmesi ve satılması için film festivallerine (Sundance, Venedik, Cannes ve Toronto film festivalleri) güvenirdi. Bununla birlikte, İnternet, bağımsız filmlerin Youtube gibi web sitelerinde nispeten ucuz dağıtılmasına imkan verdi. Sonuç olarak, internet ana akım pazarlarında, genellikle popüler Holywood filmlerinin adları vasıtasıyla, bağımsız filmlerin görülmesi ve satılması için film yapımcılarına yardımcı olmak amacıyla bir çok şirket ortaya çıktı. İnternetteki film dağıtımıyla, geleneksel bir dağıtım anlaşması yapmayı başaramayan bağımsız film yapımcıları artık dünya çapında izleyicilere ulaşma imkânı bulmaktadır.