Cumhuriyetimizin 100. yılını kutladığımız 2023, dünya siyasetinde hızlı değişimlere tanıklık etti. Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş sürüyor. İsrail’in Gazze’de Filistin halkına yönelik vahşeti devam ediyor. ABD ve Avrupa; Ukrayna ve İsrail’i tutuyorlar.
2023, ABD’nin gücünün sınırlarını göstermesi açısından da önemli bir yıl oldu. Suudi Arabistan; ABD’ye rağmen, Rusya ve Çin’le yakınlaşmasını sürdürdü. Dahası İran’la ilişkilerini normalleştirdi. Üstelik bu işi Çin kotardı. ABD; Suriye ve İran’da umduğunu bulamadı. BRICS’in, ŞİÖ’nün genişlemesinin önüne geçemedi. Çin’i yakın çevresinden kuşatmaya yönelik hamlelerini, AUKUS, QUAD gibi ittifaklarla sürdürse de, istediği sonucu elde edemedi. Rusya ve Çin karşısında da istediği neticeyi alamadı.
Avrupa üzerindeki nüfuzunu korumayı başaran ABD; Finlandiya’yı NATO üyesi yaptı. İsveç’in üyeliği de yolda. Türkiye’nin Mısır, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’yle ilişkilerinin düzelmesi de ABD’yi mutlu etti. Türkiye – İsrail ilişkileri de düzeliyorken, İsrail’in Gazze’de uyguladığı vahşet, bu süreci durdurdu. ABD; askeri açıdan bir büyük üs haline getirdiği Yunanistan ile Türkiye arasındaki normalleşmeyi de destekledi.
Avrupa Birliği’nin, başta Almanya olmak üzere, ekonomik, teknolojik, endüstriyel gücüne karşın, askeri, politik, diplomatik düzlemde çok zayıf olduğu bir kez daha görüldü, hem Ukrayna’da hem de Gazze’de. Avrupa, her iki cephede de ABD’nin yanında hizalandı. ABD’nin ve NATO’nun ağzının içine bakarken, zaman zaman Almanya ve Fransa’nın gündeme getirdiği “Avrupa Ordusu” projesinin hayata geçmesinin de, en azından görünür gelecekte mümkün olmadığı anlaşıldı. ABD’nin, “NATO varken Avrupa ordusuna ne gerek var?” diyerek kaşlarını çatması karşısında sus pus olan Avrupa, üstüne üstlük ABD’den şu azarı da işitti: “Eğer çok paran varsa, önce NATO’ya olan ödemelerini artır”.
NATO; Soğuk Savaş bittiği günlerde, kendine yeni bir düşman arıyor ve bu kapsamda, yeni görev alanları olarak insan hakları, silahsızlanma, radikal akımlar, nükleer terörizm, uyuşturucu kaçakçılığı, sınır aşan suçları sıralıyordu. Komünizm ve SSCB’nin yerini alacak büyük çapta düşmanlar bulamadığından, varlığı tartışılıyordu o dönem. Fakat bu durum uzun sürmedi. ABD’nin saldırı ve işgal aygıtı olan NATO, Rusya ve Çin’i düşman olarak görüyor yıllardır. Bu durum, 2023’te daha da kesinleşti, netleşti.
2023 yılı, Türkiye’nin asla Avrupa Birliği üyesi olamayacağını belki de bininci kez gösteren bir yıl oldu aynı zamanda. Avrupa Birliği Türkiye’ye ne demişti 2004 yılında? Birincisi; Türkiye’nin müzakere süreci, tam üyelik garantisi içermez. İkincisi; AB üyesi hükümetler ve parlamentolar Türkiye’nin tam üyeliğini kabul etse bile, dileyen ülke Türkiye’nin üyeliğini referanduma götürebilir. Üçüncüsü; Türkiye’nin tam üyeliği AB’nin sindirme kapasitesiyle yakından ilgilidir. Türkiye, tam üye olsa bile, Türk yurttaşları için serbest dolaşım hemen gündeme gelmeyebilir. Dördüncüsü; Türkiye tam üye yapılmasa da, AB kurumlarına sıkı sıkıya bağlanmalıdır. Kaldı ki, Türkiye ve AB arasında durmuş olan müzakereler, açılsa bile, zaten göstermelik olduğundan, kimse de üyelik konusunda iyimser değil zaten.
Kısacası, 2023 yılı, dış politikada kargaşanın, şiddetin, gerilimin öne çıktığı bir yıldı. 2024 yılı için de tablonun değişmesini beklemek, fazla iyimserlik olur. Büyük güçler arasındaki çetin rekabet, vekâlet savaşları başta olmak üzere, 2024 yılında da devam edecektir.
