Mustafa Vasfi Süsoy

Mustafa Vasfi Süsoy 1876 yılında Tokat’a bağlı Devegörmez bölgesinde dünyaya geldi. Babası Kehbazzade Osman Efendi, annesi ise Nefise Hanım’dır. (ÇOKER, 1993)

İlk ve orta öğrenimini doğduğu yer olan Tokat’ta tamamladı. 1893’te kendi arzusu ile orduya katıldı ve görevi bittikten sonra aynı şekilde orduda kaldı. Orduda gösterdiği başarıları nedeniyle 1899’da teğmenliğe yükseltildi, Balkanlar’daki birliklerde görev yaparak 22 Ekim 1905’te üsteğmen oldu. (ÇOKER, 1993)

Mustafa Vasfi Bey 125. Alay Redif Taburu’yla 3. Ve 7. Ordularda görev yaparak 11 Kasım 1911’de yüzbaşı oldu. (ÇOKER, 1993)

Mustafa Vasfi Bey 31 Mart Vakası’nda ayaklanmayı bastırmak için İstanbul’a gelen Hareket Ordusu’nda görev aldı, aynı orduda görev alan Mustafa Kemal Paşa ile bu vesileyle tanıştı ve o tarihten beri birbirlerine yakın oldular. (TÜRKER, 2000)

Vasfi Bey Balkan Savaşları başlayınca Çatalca Ordusu’na bağlı Ürgüp Taburu’nda Bölük Komutanlığı’nı yürüttü. (Birinci TBMM, Devletimizi Kuranlar, 65.Yıl, 1994)

1.Dünya Savaşı’nda Mustafa Kemal’in 7. Ordu Komutanlığı’na atanmasıyla Mustafa Vasfi Bey onun karargah komutanı olarak görev yaptı ve Mustafa Kemal’in sonraki görevlerinde de bu görevini sürdürdü. 30 Nisan 1919’da oluşturulan 9. Ordu Müfettişliği’nde tekrar Mustafa Kemal Paşa’nın karargah komutanı olarak görev yaptı. Bu görev kendisine bizzat Mustafa Kemal tarafından teklif edildi ve Mustafa Vasfi Bey onun daveti ile 16 Mayıs 1919’da ailesi ile birlikte Üsküdar’dan Bandırma Vapuru’na ulaştı. (TEZER, 1995)

Mustafa Vasfi Bey, Mustafa Kemal Paşa’nın Karargah Kumandanlığı görevini TBMM’nin açılışına kadar sürdürdü. (TBMM ZC, Devre 2, 1924)

Mustafa Vasfi Bey 9 Ekim 1919’da Damat Ferit Paşa Hükümeti tarafından yaş haddinden emekli edildi. (404 NSD)

Mustafa Vasfi Bey TBMM seçimleri sonucunda Tokat milletvekili seçildi, 29 Nisan 1919’da Ankara’ya geldi ve o gün meclise katıldı. (TBM4)

Mustafa Vasfi Bey 1920-1934 arasında 4 dönem boyunca TBMM’de görev yaptı ve bu süre zarfında İrşad, Orman ve Madenler, Milli Savunma ve Dilekçe Komisyonlarında aktif çalışma yürüttü.

Mustafa Kemal Tokat ziyaretlerinde eski silah arkadaşı Mustafa Vasfi Bey’in evinde konakladı, bu ev sonradan kamulaştırıldı ve Tokat Atatürk Evi olarak 2007’de ziyarete açıldı. (KORAL, 2007)

Mustafa Vasfi Bey 28 Haziran 1923’teki ikinci seçimde de Tokat milletvekilli seçilerek TBMM’ye girdi, Milli Mücadele zamanında olduğu gibi sonrasındaki siyasi yaşamında da Anadolu Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun bir üyesi olarak Mustafa Kemal ile aynı doğrultuda hareket etti. İstiklal Mahkemeleri’nin idam dışındaki kararlarının da TBMM onayına bağlı olmasını öngören kanun teklifine, işlerin daha süratli ilerlemesi amacıyla ret oyu vermiştir. (TBMM ZC, Devre 2, 1924)

Mustafa Vasfi Bey’in önemli yasama faaliyetleri arasında Tevhid-i Tedrisat kanunu teklifi ile Şeriye ve Evkaf Vekaleti’nin kaldırılması teklifi vardır. (TBMM ZC, Devre 2, 1924)

Mustafa Vasfi Bey yalnız bu önemli kanun tekliflerini vermekle kalmadı, devrimci ve cumhuriyetçi düşüncelerinin de etkisiyle bu kanunları hazırlayan ekipte de yer aldı. Hanedanın yurtdışına çıkarılmasını savundu. Meclis faaliyetleri boyunca en hassas olduğu konular halkın eğitim ve adalet hizmetlerine erişimi ve kamu yönetiminde tutumluluk idi. Özellikle kendi seçim bölgesi olan Tokat başta olmak üzere, Anadolu’nun küçük illerinde çocukların temel eğitim hizmetlerine ulaşabilmesi, büyük kentlere ayrılan eğitim bütçelerinin küçük kentlerle paylaştırılması için mecliste şiddetli tartışmalara girişti. Milli eğitimin maliyeden hatta savunmadan bile daha önemli olduğunu savundu. Milletvekili olarak faaliyet yürütmesi için kendisine verilen ödeneği her zaman idareli kullandı ve bütçede açık oluşmasını önleme amacıyla kendi tasarrufunu örnek göstererek kamu çalışanlarına verilen ödeneklerin kısılması gerektiğini savundu. Mecliste bulunan vekillerin kamu ödeneği ile kamu görevini yerine getirmelerinden dolayı her zaman hassas davranmaları gerektiği düşüncesi ile mecliste görev yapan vekillerin meclis dışında başka işlerle, özellikle de ticari işlerle uğraşmalarının yasaklanması gerektiğini ve meclis faaliyetlerine katılmayan vekillerin istifa etmesini savundu, bu doğrultuda gerektiğinde kamunun çıkarını gözeterek vekilleri bizzat tek tek takip etti ve tek başına bir soruşturma komisyonu görevini üstlendi. Milli eğitim konusunda özellikle hassastı ve adalet ile birlikte çalışmalarının ana odağını bu konu oluşturdu.

Meclisteki yoğun tartışmaları sırasında meclisin bir görüşün değil, milletin tamamının hayata ve siyasete ilişkin görüşlerinin yansıtılması gereken bir millet evi olarak görülmesini savundu.

Mecliste ülkenin her tarafındaki yer adlarının Türkçeleştirilmesi teklifini destekledi.

Atatürk ile 1909’da Hareket Ordusu’nda başlayan görev arkadaşlığı bu tarihten sonra ömür boyu süren bir dostluğa dönüştü, kendisi Bandırma Vapuru ile Samsun’a çıkarak Milli Mücadele’yi başlatan 19 kişiden biri idi, yaşamı boyunca hem cephede hem de sonrasındaki siyasal yaşamda her zaman Atatürk’le aynı çizgide hareket etti ve Atatürk’ün hem savaş yıllarında hem de sonrasında en güvendiği yakınlarından biri oldu.

Mustafa Vasfi Bey askeri yaşamındaki hizmetlerinden dolayı Osmanlı Ordusu tarafından gümüş liyakat madalyası ile ödüllendirildi. (TBMM ZC, Devre 2, 1924)

Bizzat Mustafa Kemal Paşa’nın teklifi ile İstiklal Madalyası ile ödüllendirildi (TBMM ZC, Devre 2, 1924)

Son yıllarında böbrek rahatsızlığı ile boğuşan Mustafa Vasfi Bey, şeker hastalığının da buna eklenmesi ile birlikte oluşan sağlık sorunlarından dolayı 2 Ekim 1934’te Ankara Numune Hastanesi’nde yaşamını yitirdi.

Vefatından sonra mecliste adına saygı duruşunda bulunuldu ve cenazesi devlet töreni ile defnedildi.

Kaynakça

1. ÇOKER, Fahri; Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele Ve TBMM 1.Dönem Millet Vekilleri 1919-1923, TBMM Yayınları, Ankara 1993

2. TÜRKER, Kemal; Nefise Süsoy, Atatürk ile Anıları, Tokat Kültür Araştırma Dergisi, Kasım 2000

3. T.B.M.M. Yayınları ; Birinci T.B.M.M, Devletimizi Kuranlar, 65. Yıl ,Ankara 1994

4. TEZER, Şükrü; Atatürk’ün Hatıra Defteri, TTK Yayınları, Ankara 1995

5. TBMM ZC, Devre 2, İçtima 90, Cilt 4,26.8.1339 (1924)

6. T.B.M.M. Arşivi, 404 NSD, 25 Ekim 1923 Tarihli Tercüme-i Hâl Kâğıdı.

7. T.B.M.M. Arşivi, I. Dönem, TM. İsim Cetveli, I. Dönem, TM. Milletvekili Kütüğü.

8. KORAL, Birnur; Atatürk Evleri, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara,2007

9. TBMM ZC, Devre 2, İçtima 73, Cilt 4, 24.8.1339 (1923)

10. TBMM ZC, Devre 2, İçtima 2, Cilt 7,3.3.1340 (1924)

11. T.B.M.M. Arşivi, 404 NSD, 18.10.1934 tarih ve 4365 Sayılı Dahiliye Vekili’nin Başbakanlığa yazdığı yazı

12. AKIN, Hakan; Mustafa Vasfi Süsoy Ve Meclis Faaliyetleri, Tokat 2019, T.C. Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi