Rusya’nın Ukrayna harekatının başlaması üzerine eskiden İskitlerin, Kıpçakların, Kumanların ve hala Türk dilli Kırım Tatarların yaşadığı Ukrayna, Sovyetler Birliğinin dağılmasıyla 1991 yılında dağılmasıyla yeniden bağımsız bir devlet olarak Türkiye Cumhuriyeti tarafından tanınır. Bundan önce1919 yılında Rus Çarlığının dağılmasıyla Osmanlı Devleti tarafından bağımsız Ukrayna Milli Cumhuriyeti ilk olarak tanınmıştır. 1991’den bu yana geçen 31 yıl içinde yurdumuza gelen Ukraynalıların Türklerle evlenerek yerleşmeleri sonucu aramızda bir akrabalık bağı da oluşmuştur. Bu evliliklerden doğan çocukların kimi Ukrayna’da, kimi ise Türkiye’de okula gitmektedirler. Ama aramızdaki tarihi bağlara ve ekonomik dayanışmaya rağmen Ukrayna’daki öğrenciler küçük yaşta Türklere karşı önyargılı olarak eğitilirler. 2018 yılında yapılan bir araştırmaya göre Ukrayna Ortaokul ve Liselerin tarih derslerinde okutulan “Ukrayna Tarihi” ve “Dünya Tarihi” adlı iki ayrı ders kitabı vardır. 5., 6. ve 11. sınıf Tarih kitaplarında Türkler yoktur. Ancak 7. sınıfta Tatarların Ukrayna akınları, Selçuklular, Osmanlı İmparatorluğu ve İstanbul’un Fethi; 8. sınıfta 16. ve 17. yy. Osmanlı kültür ve medeniyeti; Osmanlı despotizmi ile Ukrayna Kazak’larının Osmanlı kıyılarına saldırılarına yer verilir. 9. sınıfta Osmanlıların Modernleşmesi, Abdülhamit, Genç Türkler ve Balkan İsyanları; 10. sınıfta Kırım Hanlığı, Ukrayna’ya Osmanlı akınları, Kazaklarla savaş ve Kırım-Osmanlı ilişkileri; Balkan Savaşları, 1. Dünya Savaşı, Türk İstiklal Savaşı, Mustafa Kemal Paşa ve Türkiye Cumhuriyet’inin kurulması konuları işlenir. Ek olarak Asya bozkırlarından Hun, Peçenek, Avar, Bulgar, Hazar, Kuman, Kıpçak kavimlerinin Karadeniz üzerinden Balkanlara ulaşmasını anlatan bir ders kitabı da vardır. Devlet tarafından dağıtılan bu kitaplarda; Türkler hakkında pek çok bilgi, harita ve özellikle kasıtlı olarak Türkleri kötülemek için seçilmiş resimler bulunur. “Osmanlı tarihinin daha ayrıntılı anlatıldığı ders kitaplarında, bazı konuların nispeten tarafsız bir yaklaşımla yazıldığı görülmekle birlikte genel itibarıyla yazarların Türk tarihine olumsuz ve ön yargılı olarak baktıklarını söylemek mümkündür.” Arabacı’nın (2019:27-59) araştırmaya başladığı 2018 yılında kitaplar oradan getirtilirken daha sonra Ukrayna Eğitim Bakanlığı tarafından internete yüklenmesiyle birlikte 31 tarih kitabı incelenmiştir.
Kırım Tatarları
TÜRK KARŞITLIĞI
Araştırma sonucuna göre genel olarak Osmanlı Tarihi önyargılı ve olumsuz bir üslupla ele alınmaktadır. Örneğin bazı yazarlara göre Osmanlı İmparatorluğu zorbalık (tiranlık) ile despot Sultanlar tarafından idare edilmiştir. Fatih Sultan Mehmet “işgalci”, Yavuz Sultan Selim “korkunç”, Sultan II. Abdülhamit “azınlıkları öldürmek isteyen eli kanlı cani ve zalim bir zorbadır.” Ayrıca yaşı küçük öğrencileri etkilemek için Osmanlıların Balkanları istila ederek dehşet verici bir katliam ve yağmalama yaptıkları öğretilir. Oraya yerleşen Türkler aslen Hıristiyan olan halkı Müslüman yapmak için onlara eziyet etmiş, Hıristiyan ayrımcılığı yaparak; yol, hisar ve köprü inşaatlarında zorla çalıştırmışlardır. Osmanlılar İstanbul’u zapt ettikten sonra şehri yağmalamışlar, 60 bin Bizanslıyı köle olarak satmışlar, Hıristiyan çocukları ailelerinden alarak, gözü kara Müslüman askerler olarak yetiştirmişler, Osmanlı sarayında ve Hareminde binlerce köle çalıştırmışlardır. Tarih Kitaplarındaki Slav fanatikliği de gayet berlirgindir. Osmanlıların Balkanlardaki Slav Kiliselerinin bağımsızlığını ellerinden aldığını; Slav çocuklarını, Yunanca öğrenmeye zorlamalarına rağmen Slavların yüksek Slav kültürlerini koruyabildikleri yazılıdır. Karadeniz’deki Osmanlı gemilerine, kıyı şehirlerine saldırarak mahveden Kazakları kahraman, Balkan savaşları ise özgürlük mücadelesi olarak gösterilir. Daha da ileri gidilerek Osmanlıların ve Kırım Hanlığının, 2-2,5 milyon arasında Ukraynalıyı yakalayıp öldürdüğü yazılıdır. Atatürk’ün yetenekli bir asker ve başarılı bir önder olduğu gibi başarıyla Cumhuriyet idaresine ülkeyi geçirdiğinden bahsedilir. Ama yersiz bazı iddialar da vardır şöyle ki yeni dönem Mustafa Kemal Paşaya olağanüstü iktidar gücü vermiş ve o da bu gücü muhalefeti ezmek için kullanmıştır. Görülüyor ki ön yargılara dayanan bu tarih kitapları nesnel bilgilere göre tarafsızca yazılmamıştır. Kasten yanlış bilgilere dayanan ırkçılık boyutlarına varan içeriklere sahiptir. Başkan Putin haklı olarak Ukrayna’da yeşeren Nazi tehlikesine dikkatleri çekmektedir. Barış antlaşması yapıldığında, Ukrayna tarih kitaplarının bu açıdan gözden geçirilmesi gerekmektedir.
-
Hacı Murat ARABACI, 2019, Turks in the Ukraine middle and high school history textbooks Turkish History Education Journal 8(1)ss. 27-59.