(1) Teo Grünberg (2006) Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme.
Hocam Teo Grünberg bu kitabında “anlam” kavramı ile felsefe arasındaki ilişkiyi en yetkin ve kapsamlı bir biçimde kuramsal temele oturtularak ortaya koymaktadır. Günümüze değin süregelen dil felsefesi çalışmalarının temelindeki “anlam” kavramını “felsefe problemi nedir?” sorusu ışında iki problemin de çözüm yolları aranmıştır. Hala çok temel bir dil felsefesi eseri olma özelliğini devam ettiren bir çalışmadır.
Ülkemizde pek çok düşünce insanın yetişmesine katkıda bulunan Teo Grünberg’in 1963 yılında kaleme aldığı doktora tezi Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme anlam kavramı ile felsefe arasındaki göbek bağını örneklerle belgeleyen bir çalışma. Modern mantığın Türkiye’de yaygınlaştırılması, kurumsallaşması ve gelişmesi için verdiği hizmetler nedeniyle 1998 yılında Türkiye Bilimler Akademisi Hizmet Ödülüne değer bulunan Grünberg’in saygın uluslararası dergilerde yayımlanmış çok sayıda makale ve bildirisi vardır. Türk felsefe literatürünün en önemli çalışmalarından biri olan Anlam Kavramı Üzerine Bir Deneme ilk yayımlanışından kırk yıl sonra gözden geçirilmiş baskısıyla okura sunuluyor.
(https://www.yapikrediyayinlari.com.tr/anlam-kavrami-uzerine-bir-deneme.aspx)
(2) Arda Denkel (1984). Anlamın Kökenleri: Bir Felsefe Araştırması.
Arda Denkel bu kitabında iletişim ve anlam üzerine çeşitli kuramları ele alarak bu kuramların eleştirel çözümlemelerini ortaya koymaktadır. İnsan dilinde iletişimin edim boyutlarının kapsamlı çözümlenmelerini tartışarak anlamın kökenlerine dair sorulara açıklayıcı yanıtlar vermektedir.
Düşüncelerini iletmeyen insan toplumsal bir varlık olarak yaşayamaz. Her iletişimse bir anlam gerektirir. Dildeki tümcelerin, sözlerin hep birer anlamı vardır. Söylenenin anlamlı olması gerekir. Fiziksel açıdan bazı sesler ya da lekelerden başka bir şey olmayan sözlerin bu kendilerini aşan güçleri İlkçağ’dan beri tartışılagelmiştir. Arda Denkel’in Bilginin Temelleri adlı yapıtıyla bütünlük oluşturan bu kitabı, konu üzerine ortaya atılan görüşleri ele alarak anlamın kökenleri sorununa bir açıklama getirmeyi amaçlamaktadır. Bunun yanı sıra anlam konusunun günümüz tartışmaları aşamasına gelene değin geçirdiği gelişim sürecini de eleştirel bir gözle tartışmaktadır. Bu nedenle kitap genel okur için olsun, felsefe öğrencisi için olsun, özellikle dil felsefesine giriş için yararlanılacak temel bir başvuru kaynağı niteliği taşıyor. (https://www.metiskitap.com/catalog/book/4560)
(3) İlhan İnan (2016) Dil Felsefesi
(4) Ludwig Wittgenstein (2006). Tractatus Logico-Philosophicus. Çeviren: Oruç Aruoba.
Genel olarak modern felsefenin, özel olarak da analitik dil felsefesinin ontolojik temellerine dair kuramsal ve metodolojik bir çalışma.
“Bu kitabı belki de bir tek, içinde dilegelen düşünceleri—ya da benzer düşünceleri—kendisi de zaten bir kez düşünmüş birisi anlayacak.—Bir öğretici kitap değil, böylece. Anlayarak okuyan tek bir kişiye zevk verebilirse, amacına ulaşmış olacak.
Kitap felsefe sorunlarını ele alıyor ve—sanıyorum—gösteriyor ki, bu sorunların soru olarak ortaya çıkmaları, dilimizin mantığının yanlış anlaşılmasına dayanır. Kitabın bütün anlamı, şuna benzer bir sözde toplanabilir : Söylenebilir ne varsa, açık söylenebilir ; üzerine konuşulamayan konusunda da susmalı.
Kitap böylece, düşünmeye bir sınır çizmek istiyor, ya da, daha çok—düşünmeye değil, düşüncelerin dilegetirilişine : Çünkü düşünmeye bir sınır çizmek için, bu sınırın iki yanını da düşünebilmemiz gerekirdi (yani düşünülmeye elvermeyeni düşünebilmemiz gerekirdi).
Sınır, öyleyse, yalnızca dilin içinde çizilebilecektir, ve sınırın ötesinde kalan da, düpedüz saçma olacaktır.” —Ludwig Wittgenstein.
Tractatus’un 1933’te son biçimini almış Routledge basımı Almanca metninin tıpkıbasımı ile Oruç Aruoba’nın Türkçe çevirisi yer alıyor kitapta. Tractatus’un yanı sıra, bakışımlı, karşılaştırmalı bir okuma sağlayabilmek için Wittgenstein’ın sonraki döneminin ürünü olan Felsefi Soruşturmalar’ı da Metis’ten okuyabilirsiniz.
(https://www.metiskitap.com/catalog/book/4637)
(5) Ludwig Wittgenstein (2007). Felsefi Soruşturmalar. Çeviren: Deniz Kanıt.
Wittgenstein’ın Tractatus Logico-Philosophicus kitabındaki fikirlerini eleştirerek yeniden yorumlayan ve bu nedenle “geç dönemi” olarak adlandırılan görüşlerini ortaya koyduğu eseri.
Felsefi Soruşturmalar, felsefe tarihinde Wittgenstein’ın “ikinci felsefesi” olarak da bilinen görüşlerini ortaya koyduğu eseridir. 1951’de son şeklini veremeden ölmesi üzerine manevi mirasçıları E. Anscombe ve R. Rhees tarafından yayımlanan eser, felsefe tarihinde belirleyici bir yere sahiptir. Tractatus’daki görüşlerini eleştirel bir bakışla ele alan filozofun bu eserde ortaya koyduğu fikirlerin etkisi sadece felsefeyle sınırlı kalmamış, düşünce dünyasının bütün alanlarına yayılmıştır.
“Burada, son on altı yıl boyunca üzerinde uğraştığım felsefi soruşturmaların tortusu olan düşünceleri yayımlıyorum. Pek çok konuya ilişkin bunlar: Karşılık, anlama, tümce, mantık gibi kavramlara, matematiğin temellerine, bilinç hallerine ve diğer şeylere. Bu düşüncelerin tümünü değiniler, kimi zaman aynı konuya ilişkin uzunca zincirler oluşturan, kimi zamansa çabucak bir alandan diğerine sıçrayan kısa paragraflar olarak yazıya geçirdim. — Başlangıçtaki niyetim bunları günün birinde, biçimine ilişkin olarak farklı zamanlarda farklı tasarımlar oluşturduğum bir kitap halinde bir araya getirmekti. Ama benim için asıl önem taşıyan şey, düşüncelerin bir konudan diğerine doğal ve kesintisiz bir sıra şeklinde ilerlemesiydi.
“Vardığım sonuçları böyle bir bütün halinde kaynaştırma yönündeki birçok başarısız girişimden sonra, bunu asla başaramayacağım aklıma yattı. Yazabileceğimin en iyisinin her zaman için yalnızca felsefi değiniler olarak kalacağını, düşüncelerimin, ne zaman onları doğal eğilimlerine karşı olarak tek bir yöne doğru zorlayacak olsam, derhal felce uğradıklarını gördüm. — Tabii bu da tamamen soruşturmanın doğasına ilişkin bir şey. Çünkü bizi geniş bir düşünce alanını, çaprazlaşan yollar oluşturacak şekilde her yöne doğru boydan boya geçmeye zorlayan bu doğadır. — Bu kitaptaki felsefi değiniler, bu uzun ve çetrefilli yolculuklar sırasında oluşmuş bir dizi peyzaj taslağı adeta.” — Ludwig Wittgenstein
(https://www.metiskitap.com/catalog/book/4659)
