I. Dünya Savaşı’ndaki mağlubiyeti sonucunda Osmanlı İmparatorluğu, savaşın akabinde İtilaf
Devletleri’nce dört bir yandan kuşatılmaya başlanmıştır. Türk Milleti, bağımsızlığını kazanma gayesiyle işgal güçlerine karşı topyekûn bir savaş başlatmış ve başarılı olmuştur. Şüphesiz ki bu başarıda kadınların payı büyüktür.
Kahraman Türk kadını, yaşananlar karşısında sinmeden, cemiyetlerde, sağlık hizmetlerinde, hatta cephede aktif görevler üstlenmiştir. Batı cephesinde Yunan güçlerine karşı korkusuzca çarpışan Çete Ayşe de bu kahramanlarımızdan biridir.
Hayatı
Çete Ayşe, 1894 yılında Aydının Efeler ilçesine bağlı İmamköyünde dünyaya geldi. 1910 yılında Kayacık köyünden olan Mustafa ile evlendi ve Kayacık köyünde yaşamaya başladı. 5 yıl süren bu evlilikten iki kız çocuğu dünyaya getirdi. 1915 yılında Çanakkale cephesinde asker olan eşinin şehit olması sebebiyle, çocuklarıyla birlikte kendi köyü olan İmamköy’e döndü. 1919 yılında Yunan ordusunun Aydın’ı işgal etmesine dayanamayıp milli mücadeleye katılma kararı aldı. (Öcal, 2014)
Milli Mücadelede Çete Ayşe
Topraklarında Yunan bayrağı görmeye tahammül edemeyen Ayşe, tek mal varlığı olan boynundaki altın kolyesini düşünmeden sattı ve kendine Martin marka bir tüfek aldı. Tüfeği kaptığı gibi dağa çıkan Ayşe, Umurlu’daki Sancaktar Ali Efe yönetimindeki milis gücünün bir parçası oldu. Göstermiş olduğu bu cesaret, bölgedeki diğer kadınların da milli mücadelede aktif rol almalarını sağladı.
İlk olarak Çiftlikli Kübra ve Ayşe Çavuş’unda içinde bulunduğu bir gruba katılıp Kepez sırtlarında düşmanla çarpıştı. Kepez sırtlarında düşman ilerlemesi durdurulduktan sonra, doğrudan Aydın cephesine geçerek mücadeleye devam etti. Çete Ayşe ve Yörük Ali Efe Kuvayi Milliye kuvvetleri, İzmir’den sonra Anadolu’ya yayılmak isteyen Yunan kuvvetlerine büyük zararlar vererek Yunan ordusunu yıprattı ve Yunan ordusunun ilerlemesini yavaşlattı. Önemli bir stratejik nokta olan Malgaç Yunan karakoluna yapılan baskın da bu zararların başında yer almaktadır.
Osmanlı’daki ilk demiryolu olan İzmir-Aydın demiryolu üzerinde bulunan bu karakol Yunanlara demiryolunun kontrolünü ve cepheler arası sevkiyat yapma avantajını sağlıyordu. Bu yüzden de karakol makineli tüfekler ve donanımlı askerlerle koruma altına alınmıştı. Ancak bunların hiçbiri bu baskını bertaraf etmek için yeterli olmamıştır. Kısa sürede bölge Yunan askerlerinden tamamıyla temizlenmiş, hatta karakola desteğe gelen Yunan jandarma kuvvetleri de geri püskürtülmüştür. Elde edilen bu başarı sayesinde, Türk cephesi pek çok tüfek ve makineli tüfek, askerî mühimmat, cephane ve donanım elde etmiştir. Baskın sonrasında zarar gören demiryolu sayesinde de Yunan kuvvetleri o bölgede sevkiyat yapmakta zorluk çekmiştir. Yapılan bu baskın Kuvayi Milliye tarihinde yapılan ilk planlı ve başarılı baskın olarak kitaplarda yerini almıştır. (Aydınel,2008)
Bu büyük başarılarda bizzat yer almasına, tarihimize büyük katkılar sağlamasına rağmen “Benim yaptığımda ne var ki herkes yapar.” Diyecek kadar alçak gönüllü bir insandır.
Çete Ayşe, Millî Mücadelenin sonuna kadar cephede savaşmış, Aydın’ın işgalden kurtulmasının ardından köyüne geri dönmüştür.
Atatürk ile Görüşmesi ve Milli Mücadele Sonrası Yaşamı
Savaşın bitmesi ve cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından köyünde yaşamını sürdüren Çete Ayşe, 1933 yılında istasyon meydanında yapılan törenle Mustafa Kemal Paşa tarafından kırmızı şeritli istiklal madalyasıyla ödüllendirilmiştir. Ayşe Efe, ‘‘O günlerden iki hatıram kaldı. Biri kadınlığımla verdiğim savaş, öteki de rahmetli Atatürk’ün göğsüme taktığı İstiklal Madalyasıdır” der.
Köyünde iki kızıyla beraber sakin bir hayat yaşayan Çete Ayşe,1967 yılında yaşadığı tek katlı mütevazı evinde hayata gözlerini yummuştur. Mezarı İmamköydedir.
“Bazı kadınların içinde bir pehlivan; bazı erkeklerin içinde de korkaklıklarından dolayı, bir kadın gizlidir. Kemer belindir, çizme ayağın, börk başındır. Mademki burası bizim vatanımız; biz de bu vatanın olmalıyız.” diyerek yaptıkları ve düşündükleriyle pek çok Türk gencine örnek olmuştur. 73 yıllık hayatına sığdırdığı bu kahramanlıklar, onu kuşaktan kuşağa saygıyla anacağımız bir “Milli Kahraman” yapmıştır.
Kaynakça
-
Osman Öcal (17 Eylül 2014). “Çete Ayşe”. Pusula Gazetesi.
-
Burhan S. (2017). Çete Ayşe 1. Cilt. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
-
İmamköy tanıtım sitesi “Kadın Kahraman İmamköylü Çete Ayşe” Hz. Nermin Karabulut.
-
Şefika Kurnaz “Millî Mücadelede Türk-Kadını”
