Ne büyük acı, ne büyük kargaşa, ne zor günler… İkinci Dünya Savaşı, insanlık tarihine bunlar ve bunlara benzer duygularla geçmiştir. Çok umutlar kırmış, çok hayatlar söndürmüş ve bununla beraber birçok şeyi değiştirmiştir. Etkisi günümüzde de kendisini hala hissettirmektedir. Siyasi, askeri, sosyal, ekonomik sonuçlarının yanı sıra bambaşka gelişmelere önayak olmuştur. Bunların en önemlilerinden birisi de teknolojiye olan etkisidir. Savaş esnasında en önemli unsurlardan biri olan «güvenli haberleşme” gereksinimi belki o dönemde bu amaç için tasarlanmamış, ancak dünyanın bütün gidişatını değiştirecek bir buluşun temel mimarisinin ortaya çıkmasına önayak olmuştur. İngiltere’de Londra’nın kuzeybatısındaki Milton Keynes adında bir kasabada yer alan Bletchley Park bu gelişmelere ev sahipliği yapmış. Geçen ayki yazımda bu ay da İngiltere’den gözlemlerime yer vereceğimi belirtmiştim. İşte bu ay, İngiltere’nin İkinci Dünya Savaşında kullandığı bir taktik sayesinde dünyanın gelişiminde oynadığı büyük rolü konu edeceğim yazıma.
Londra’nın 80 kilometre kuzeybatısında bulunan Bletchley Park İngiltere’nin büyük servet sahibi ailelerinden Leon ailesinin reisi Herbert Samuel Leon tarafından 1883 senesinde alındı. Ve o günden itibaren bu köklü ve zengin ailenin yeni evi haline geldi. Leon parkın içine çeşitli mimari tarzların bir arada kullanıldığı büyük bir konak inşa etti. (1)
(2)
Herbert Samuel ve Lady Fanny Leon’un ölümleri ardından park emlakçı Captain Hubert Faulkner’in eline geçti. Faaulkner’in niyeti parkı yıkıp satışa hazır hale getirmekti. Ancak İngiltere hükümeti duruma el koydu ve işlemleri durdurdu.
1938 yılında Hitler’in Çekoslovakya ve Avusturya’yı işgal etmesiyle beraber ufukta beliren savaş tehdidi, İngiltere hükümetini harekete geçirdi. Londra’da hükümete bağlı Kod ve Şifre Okulu (Government Code and Cypher School (GC&CS)) bu tehdit mevcutken daha güvenli bir merkeze ihtiyaç duyuyordu. İstihbarat işlerinin hava saldırılarından uzak ve güvenli bir yerde yürütülüyor olması bir gereklilikti. Bletchley Park, gözlerden uzak ancak demiryoluna yakındı. Aynı zamanda haberleşme ağları da gayet gelişmiş durumdaydı. İşte bütün bu özellikler Bletchley Park’ı bu iş için biçilmiş kaftan yapıyordu ve devlet parkı bu işe tahsis etti. Parkın adı Station X ( istasyon x ) olmuştu. Park istihbarat işlerinin yürütülebileceği altyapıya getirildikten ve bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra 1939 yılında Codebraker’lar (şifre kırıcılar) Park’a yerleştiler. (1)
Bu okulun ana amacı Nazilerin kod ve şifrelerini kırmaktı. Bletchley Park’ta kırılan en önemli ve en ünlü şifre ise Enigma’ydı. Enigma’nın yanı sıra birçok Alman ve Alman müttefiki ülkelerden elde edilen kod ve şifreler de kırıldı.(3)
(4)
Enigma
Enigma, Alman askeri güçlerinin en önemli istihbarat aracı olarak sayılıyor. Aslında 1918 yılında ilk olarak banka haberleşmelerinin güvenliği amacıyla tasarlanmış fakat makine tasarlanırken gözden kaçırılan çok önemli bir nokta olmuş, makinanın üstünde bankacılık işlerinde en çok kullanılan numerik karakterler bulunmuyormuş. Bu nedenle o dönemde Enigma hak ettiği ilgiyi görememiş. Ancak İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya’nın belki de en güçlü silahlarından biri haline gelmiş.(5)
(6)
Enigma’nın işlemsel karmaşıklığı uğraşan herkesin bu makinayla üretilen şifrelerin kırılmasının imkânsız olduğu düşüncesine kapılmasına neden olmuş. Fakat 1940 yılında Dilly Knox önderliğinde çalışan ve matematikçilerden oluşan şifre kırıcılar John Jeffreys, Peter Twinn ve Alan Turing tarafından Enigma şifresi kırılmış.
Bombe
İkinci Dünya Savaşından önce Polonyalı bir kriptanalist Enigma’yı test etmek amaçlı Bomba adı verdiği bir makine tasarlamıştı, ancak Almanlar bu gelişmenin üzerine bütün sistemi değiştirdi. İkinci Dünya Savaşı sırasında ünlü matematikçiler Alan Turing ve Gordon Welchman Bomba’yı geliştirerek Enigma’yı kırabilecek düzeye getirdiler ve Bombe adını verdiler. (7)
(8)
İngiltere’nin, Almanya ve müttefiklerinin haberleşmeleri esnasında kullandıkları şifreleri kırmak amaçlı çalıştırdığı bu şifre kırıcılar bilgisayar bilimlerinde bilgi güvenliği alanında en büyük adımı atmışlardır. Bu gelişmelerden sonra bilginin güvenliği hiçbir alanda asla göz ardı edilemeyecek bir unsur haline gelmiş ve geliştirilmeye son hızla devam edilmiştir. Şifre kırma yöntemleri geliştikçe daha sağlam şifre oluşturma algoritmaları yazılmış, daha güçlü şifreler yaratıldıkça bunları kırmaya yönelik daha kapsamlı şifre kırma algoritmaları tasarlanmıştır. Günümüzde çok daha büyük bir önem taşıyor bilgi güvenliği kavramı, bilgi mevcut oldukça da devamlı artacak bu kavramın önemi.
Bletchley Park Müzesi
1993 yılında Bletchley Park’ın restorasyonu tamamlanarak halkın ziyaretine açılmış ve yurtiçinden ve yurtdışından birçok ziyaretçiye ev sahipliği yapıyor. Hem tarih, hem de bilgisayar bilimleri alanlarıyla ilgilenen insanların dikkatini çektiğinden geniş bir hedef kitleye sahip olduğunu düşünüyorum. Bunun yanı sıra İngilizlerin, müzelerini (içerikleri ne olursa olsun) çok ilgi çekici bir biçimde inşa etmeleri müze ziyareti sırasında geçirdiğiniz dakikaları daha keyifli hale getiriyor. Aynı şey Bletchley Park Müzesi için de geçerli. Parasal kaynak buldukça restorasyonlara devam eden Bletchley Park Müzesi yönetimi ziyaretçilerine, savaş dönemini ve o dönemde parkta yürütülen çalışmaları daha iyi aktarabilmek adına gerçekten ellerinden geleni yapıyor. 2014 yılında parkın ziyaretçiye açık olmayan bölümleri de açılacakmış söylediklerine göre.
Müzeyi gezdikten sonra, konuya olan ilgimin de katkısıyla internette biraz dolaşıp araştırdım. Döneme ait Parkın kendi sitesinde birçok güzel ve düzenli bilgi mevcut.
(9)
Ayrıca Park’ın önde gelen matematikçilerinden Alan Turing’in (Homoseksüel olması, öldürülme hikâyesinin ilginçliği ve bilgisayar bilimlerine kattığı paha biçilemez değerlerden ötürü hayatı filmlere konu edilmiş bir matematikçi) hayatını konu alan birçok belgesel tarzı film de bulmak mümkün. İlgisini çeken herkesin araştırmasını tavsiye ederim.
İngiltere’den selamlar…
Kaynaklar
(1) http://www.bletchleypark.org.uk/content/hist/early.rhtm
(2) http://www.bbc.co.uk/news/10238481
(3) http://www.bletchleypark.org.uk/content/hist/wartime.rhtm
(4) http://www.bbc.co.uk/history/places/bletchley_park
(5) http://www.bletchleypark.org.uk/content/hist/worldwartwo/enigma.rhtm
(6) http://ed-thelen.org/comp-hist/NSA-Enigma.html
(7) http://www.bletchleypark.org.uk/content/hist/worldwartwo/enigma.rhtm
(8) http://commons.wikimedia.org/wiki/File:´bombe´.jpg
(9) http://www.bbc.com/future/story/20120620-the-turing-test-of-time