Bölgesel Değerlendirme
Güney Kafkasya
Azerbaycan’da şu aşamada dinamik, ekonomik kalkınmasına paralel bir siyasi istikrar görülmektedir. Fakat son dönemde, ABD’nin Sovyet sonrası rejimlere bakışındaki değişimden kaynaklanan bir takım sorunlar vardır.
Engelliyici unsurlar: ABD yönetimi ve strateji üreten merkezleri etkileyen, aynı zamanda Azerbaycan’a sermaye ihraç eden büyük yabancı şirketler, her türlü devrimci girişime karşı çıkmaktadır.
Destekleyici unsurlar: Muhalefet Tiflis senaryosunun tekrar edilmesinde ısrarlıdır. Dağlık Karabağ sorunu derinleşmektedir. Yolsuzluk ve hemşericilik yayılmaktadır.
Ermenistan’ın zengin doğal kaynakları, denize çıkışı ve ağır sanayi tesisleri yok. Siyasi istikrardan uzak. Karabağ Ermeni’si Serj Sarkisyan ve ekibi diaspora tarafından kabul görmüyor. Erivan’daki iktidarın değişmesi mümkündür.
Engelliyici unsurlar: Rusya’nın stratejik ve ekonomik çıkarları, istikrasızlığın yayılma eğilimi, yeni muhalefetin tam Batı yanlısı olmaması…
Destekleyici unsurlar: Diasporanın tutumu, Dağlık Karabağ konusunun, Ermeni versiyonu çerçevesinde çözülmesi.
Orta Asya
Özbekistan bölgenin en kalabalık nüfusuna sahip. Zengin siyasi-kültürel gelenekleri ve oluşmuş bir ulusal kimliği var. Ancak bölgenin lideri olamadı. Değişim zor ama imkânsız değil. Rejim otoriter. Batı, Moskova ve İslam ülkeleri arasında denge aranıyor.
Engelliyici unsurlar: Muhalefetin radikal İslamcı oluşu. Ülkenin parçalanması ve iç savaş çıkma olasılığı, Afganistan’ın sınırında dengeli bir devletin yer alması gereği ve silah üreten tesislerin varlığı
Destekleyici unsurlar: Sert anti-demokratik yönetim, kapalı ekonomi, İslâmi hareketlerin gelişimi ve devletin onun karşısında zayıf kalması.
Tacikistan Sovyet sonrası mekânında oldukça ağır iç savaş yaşamış en istikrarsız ve fakir ülkedir.
Yakın zamanlara kadar bölgede Rusya’nın sağ koluydu (Afganistan ile olan sınırını Rus askerleri koruyorlardı) Şimdi onların yerini NATO güçleri tutacak.
Başkan Emomali Rahmonov ülkeyi kontrol edemiyor, yerel silahlı çatışmalar sürüyor, ufukta bir devrim gözükmüyor.
Engelliyici unsur: Mevcut yönetim kısmen de olsa istikrarı korumaktadır. Fakat Afganistan’ın etnik yapısını unutmamak gereklidir. Bize göre Tacikistan da, tüm Doğu’nun (belki Türkmenistan hariç) en derin şeriat devleti mevcut.
Türkmenistan’da zengin petrol ve doğal gaz yatakları ülkeye ekonomik güç bağımsızlık sağlamaktadır
Yönetim şekline bakıldığında burada devrimci- demokratik gelişmeler mümkün görülmemektedir. Uzmanlara göre rejime, doğuda derli toplu yaşayan Özbekler baş kaldırabilirler, fakat onlar da radikal İslami düşünceye meyil göstermektedirler.
Kazakistan ekonomik kalkınma hızı, yatırımların hacmi, maliye sisteminin gelişimi, ekonomisini dışarıya açma ve genel ekonomik yapısına göre, Sovyet sonrası dönemde Orta Asya’nın en başarılı ülkesidir. Bölgede Rus-Batı dengesini kurabilen tek ülkedir. Buna rağmen devrimci bir senaryo yaşanabilir.
Engelliyici unsurlar: Rusya Kazakistan konusunda oldukça hassas olduğundan, ABD burada düşünerek hareket etme mecburiyetindedir. Çin için Kazakistan, bir enerji kaynağı olarak büyük önem taşımaktadır Ancak tıpkı Azerbaycan da olduğu gibi, siyasi bakımdan etkili Batı şirketlerinin yatırımları, ülke istikrarını ipotek altında tutmaktadırlar.
Destekleyici unsurlar: Muhalif kampta eski üst rütbeli yöneticilerin bulunması, çeşitli çıkar guruplarının başkanı etkilemek için mücadele etmesi, Güney ve Kuzeydeki siyasi elit arasındaki karşıtlık. Üçüncü yol: Putin modelidir. Yani mirasçının başkan tarafından tayin edilmesidir.
Kırgızistan’da iktidar, temmuz ayında yapılacak başkanlık seçimlerini beklemeden değişmiştir. Yeni iktidarın Rusya tarafından desteklendiği anlaşılmaktadır.
Diğer Bölgeler
Moldova ilk bakışta önem taşımıyor gibi görünüyor. Fakat Büyük Romanya faktörü göz önüne alınmalıdır. Ülkenin kuzeyindeki Dnestır bölgesinden (burada Rus nüfus çoktur) dolayı Rusya’dan uzaklaşan Moldova, belki de Ukrayna aracılığı ile Batı’nın etkisi altına girecektir.
ABD’nin çıkarları: Anti-Rus Karadeniz kuşağına bütünleşmiş Moldova, NATO’nun güney cephesinde Ukrayna’ya doğru stratejik köprü oluşturabilir.
Ukrayna’da devrim bitti, fakat istikrara uzun bir yol var. Yönetime gelen ekip eskisinden daha yekpare. Unutmamak gerekir ki, Ukrayna farklı parçalardan dikilmiş bir yorgan gibidir. Batı kısmı aşırı derecede Rus fobisine sahiptir, doğu kısmı kendisini genel olarak Rusya’nın devamı gibi hissetmektedir.
Son seçimler jeopolitik, kültürel, ekonomik ve sosyal farklılığı olan iki Ukrayna ortaya çıkarmıştır. Bir grup uzmana göre bu devlet şu veya bu şekilde ikiye bölünecektir. Diğer grup ise, o kadar karamsal değil. Onlara göre yeni bir ulusun oluşumunu tanıklık etmekteyiz.