Türkiye ile Suudi Arabistan ilişkisi, gazeteci Cemal Kaşıkçı’nın Suudi Veliaht Prensi Muhammed Bin Selman’ın emriyle ülkenin İstanbul Konsolosluğu’nda öldürülüp, parçalarına ayrılmasıyla kopma noktasına gelmişti. Bir süredir karşılıklı olumlu adımlar atılmasına rağmen yine de gözlerin çevrildiği önemli bir durak Prens’in Orta Doğu seyahatinin Türkiye ayağıydı. İktidara yakın gazeteler tarafından, özellikle Arap dünyasında memnuniyetle karşılandığı belirtilen ziyaretin Orta Doğu basınına yansımalarını bir de birlikte inceleyelim.
Arap dünyasının en çok takip edilen yayın organlarından Mısır merkezli (gazetelerinden) Al Ahram; “Türkiye Suudi İlişkilerinde Yeni İş Birliği Dönemi” başlığıyla paylaştığı haberde ilk olarak, Türkiye’nin sert tepki vermesiyle ilişkilerin bozulduğu gazeteci Cemal Kaşıkçı cinayetinden bu yana gerçekleştirilen ilk ziyaret olduğu ve bir ay sonra ABD Başkanı Joe Biden’ın bölgeye geleceği belirtilmiş. Erdoğan’ın tavır değişikliğinin nedeni olarak ise, Türkiye’deki yaşam standartlarının bozulması ve bunun kontrol altında tutulmasını sağlayan yatırım ve merkez bankası desteklerinin, Arap Baharı’na ideolojik olarak karşı çıkan ülkelerinden gelişi gösterilmiş. Erdoğan’ın Suudi Veliaht Prens Muhammed Bin Selman’ı bizzat, atlılar ve muhafaza birliği ile Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda karşılaması, törene ilişkin verilen ayrıntılar arasında. Haberde belirtilen önemli bir nokta da Suudi Arabistan’ın gezi kapsamında ziyaret ettiği diğer ülkelerin aksine Türkiye ile herhangi bir ticari anlaşma imzalanmamış olması. Elbette böyle uzun zaman sonra liderlerin vereceği fotoğraf merak konusuydu. Habere göre; Suudi Haber Ajansı, Suudi Veliaht Prens’in Erdoğan’ı kucakladığı fotoğrafın servis edilmesi Türkiye’de heyecan uyandırdı. Ayrıca, Türkiye’nin ekonomisini toparlamak için Suudi Arabistan’la arasını düzeltmeyi umduğu bir kez daha vurgulanmış. Birleşik Arap Emirlikleri merkezli Al Arabiya haberi benzer bir başlık ve yaklaşımla, daha yüzeysel olarak paylaşmış. Merkezinde iki ülke dışişleri bakanlarının hazırladığı ortak bildiriden kısımlar yer alırken özellikle enerji alanında yapılacak çalışmalara dikkat çekiliyor. Metinde iki ülke arası kriz durumlarında politik çözümlerin önceleneceği belirtilmiş. Suudi Arabistan merkezli bir gazete olan Arab News’taki Menekşe Tokyay’ın kaleme aldığı haberde ise, Türkiye ve Suudi Arabistan’ın yeni bir sayfa açtığı vurgulanıyor. Yine Prens’in özenli bir devlet töreniyle karşılandığı belirtilirken Türkiye’nin Riyad Büyükelçiliği’nin ticaretle ilgili konuları takip ettiği, ekonomik ve ticari bağları onarmanın önündeki zorlukların aşılması için gerekli tüm çabanın gösterileceği aktarılıyor. Katar merkezli Al Jazeera’da Prens Muhammed’in ülkesinin zenginliğini ve petrol üretim kapasitesini, insan hakları konusundaki siciline yönelik eleştirileri yumuşatma amacıyla kullandığına, Türkiye’nin ise sorunlu ekonomisine yardımcı olacak finansal destek aradığına yer verilmiş. Ek olarak bir Türk yetkiliden edinilen bilgiye göre, Türkiye’nin azalan döviz rezervini düzeltmesine yardımcı olacak swap anlaşmalarıyla ilgili görüşmeler ise sürüyor olmakla birlikte süreç, istenilen hızla işlemiyor. Bu durumu, Erdoğan ve Prens Muhammed özel olarak görüşecek. Önceki haberlerde olduğu gibi Türkiye ekonomisindeki kötü gidişattan ve Suudi sermayesinin seçimler öncesinde Erdoğan’a yardımcı olabileceğinden bahsedilmiş. İki liderin görüşeceği konular arasında, muhtemel drone satışı da bulunuyor. Son olarak ekonomik ilişkilerin kötüleşmesine yol açan Cemal Kaşıkçı cinayeti ve sonrasında yaşananlara değinilmiş. Ziyareti takip eden ülkeler arasında İsrail de bulunuyor. The Jerusalem Post ise ziyaretin amacının Prens’in kötü imajını düzeltmek olduğunu belirtirken Türkiye’nin, sorunlu ekonomisini destekleyecek bir çıkış yolu aradığı aktarılıyor. Türkiye’nin Kaşıkçı cinayetiyle ilgili tüm eleştirilerini geri çekmesinin ve Nisan ayında cinayet davasını sonlandırarak Suudi Arabistan’a devretmesinin insan hakları örgütleri tarafından kınandığı vurgulanmış. Türk yetkili Suudi Arabistan’ın, geçtiğimiz aylarda Birleşik Arap Emirlikleri’nin yaptığı gibi yatırımlarla veya Varlık Fonu içerisindeki şirketlerle ilgilenebileceğini aktarmış. Haberde ayrıca, Kemal Kılıçdaroğlu’nun Erdoğan’ın bu tavır değişikliğine ilişkin eleştirileri bulunuyor.
Özetleyecek olursak Orta Doğu basınında Türkiye; enflasyonun %70’i aştığı, alım gücünün düştüğü, “bozulan bir ekonomiye” sahip bir ülke olarak sunuluyor ve Erdoğan’ın Cemal Kaşıkçı’nın vahşice katledilmesinin sonucunda en üst perdeden eleştirdiği Suudi Arabistan’la ilişkileri, yaklaşan 2023 Seçimlerine ekonomik darboğazla girmemek için hızla düzelttiği belirtiliyor. Türk tarafının öncelikli beklentilerinin swap anlaşmalarının imzalanması, başta enerji olmak üzere çeşitli sektörlerle ilgili yatırımların gelmesi ve drone satışı olduğu söylenebilir.
