Dünya’nın ve Türkiye’nin Yükselen Yıldızı: Turizm

Dünya ve Türkiye ekonomisindeki payı düşünüldüğünde turizm, en hızlı gelişen ve en fazla ekonomik katkı sağlayan sektörlerden biridir. Bu sebeple birçok ülke bu sektöre özel ilgi göstermektedir.

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün 2012 Martı’nda açıkladığı son verilere göre, 2007-2008 yıllarında tüm dünyayı etkileyen krize rağmen, 2011 yılı sonu itibariyle 980 milyon kişi ile tüm zamanların turizm faaliyetlerine katılma rekoru kırılmıştır. Ortadoğu, Kuzey Afrika ve Japonya’da yaşanan felaket ve siyasi gerilimler nedeniyle gerileyen turizm, en büyük gelişmeyi Güney Amerika (+% 10) ve Avrupa’da (+% 6) göstermiştir. Turizm sektöründe gelişmiş ülkelerin performansının (+% 5) gelişmekte olan ülkelerden (+% 3,8) daha iyi olduğu görülebilmektedir. Turizm sektörü 2011 yılında, 61,96 trilyon ABD Doları olan dünya GSYİH’nin (Gayrı Safi Yurt İçi Hasıla) % 5’ini ve dünya ihracatının da % 6’sını oluşturmaktadır. Ayrıca dünyadaki istihdamın yaklaşık % 8,5’i turizm sektörü dahilinde gerçekleşmektedir.

2011 yılı itibariyle Hong Kong (Çin/+% 25), ABD (+% 12), İspanya (+% 9) ve İngiltere (+% 7), turizm gelirlerini artıran ülkeler olmuştur. Harcama artışında ise, kişi başına gelir artışına paralel olarak, gelişmekte olan ülkelerin (Çin (+% 38), Rusya (+% 21), Brezilya (+% 32) ve Hindistan (+% 32) başı çektiği görülebilir. Dünyada turizm sektöründe, en çok seyahat eden ve en çok para harcayan Almanya ve ABD vatandaşları da, harcamalarını sırasıyla (+% 4) ve (+% 5) oranında artırmışlardır.

Tahminler dünya turizminin daha yavaş bir artışla olsa da, 2012’de gelişimini devam ettireceğini ve Ortadoğu ülkelerinin 2011 yılındaki kayıplarını telafi edebileceklerini göstermektedir.

Türkiye ve Turizm Sektörü

Türkiye, 1980’lerin başında turizm alanında başlattığı hamleler ile dünya turizminde söz sahibi ülkeler arasına girmiştir. 1963 yılında sadece 198.000 kişinin ziyaret ettiği Türkiye, 2011 yılı sonunda 31.456.076 ziyaretçiyle gerek turizm gelirleri ve gerekse gelen turist sayısı bakımından dünyada ilk on ülke arasına girmeyi başarmıştır. Gelirler açısından bakıldığında ise, 1963 yılında sadece 7.000.000 ABD doları gelir elde edilirken, 2011 yılında turizm gelirleri 17.798.000.000 ABD dolarına ulaşmıştır. Türkiye gelir açısından da, dünyada ilk on ülke arasında yerini almıştır.

Ziyaretçilerin geldikleri ülkeler incelendiğinde 1990’lara kadar geleneksel turist gönderen Avrupa ülkelerinin yanında, Rusya ve diğer Doğu Bloğu ülkelerinin de dikkat çekmeye başladığı görülebilir. 2011 yılında Türkiye’ye en çok turist gönderen ülkeler sırasıyla Bağımsız Devletler Topluluğu (Rusya), Almanya, İngiltere, Bulgaristan, Hollanda ve Fransa’dır. Ancak Türkiye’nin turizminde Avrupa Birliği’nin payı hala % 50-55 ile ağırlığını korumaktadır.

Her ne kadar Türkiye’ye gelen turist sayısı ve toplam gelirler sevindirici olsa da, 2000 yılında turist başına düşen harcamanın 733 ABD dolarından 2005 yılında 633 ABD dolarına; 2011 yılında ise, 565 ABD dolarına gerilemesi olumlu bir gelişme değildir. Oysa ABD’de kişi başına yapılan turizm harcaması 1600 ABD Doları, Almanya’da 1400, İspanya’da 1000 ve İtalya’da 930 ABD dolarıdır. Bu gerilemenin başlıca nedenleri arasında, gelen turistlerin dikkat çekici bir kısmının «her şey dahil” olarak konaklaması nedeniyle tesislerin dışına çıkmaması ve ek harcama yapmaması sayılabilir.

Gelecek yıllarda dünyada turizmle ilgili beklenen değişiklikler arasında uzun mesafeli ve deniz aşırı seyahatlerin artması, bireylerin eğitim ve refah düzeyindeki yükselmenin farklı turizm türlerinin gelişmesini olumlu şekilde etkilemesi, 3 S’nin yani deniz-kum-güneş (sun-sand-sea) yerini, 3 E heyecan-eğlence-eğitim (exciting-educational-entertainment) temel unsurlarının alması, bekar ve çocuksuz çiftler ile üçüncü yaş denilen 65 üstü yaş grubunun dünya nüfusu içerisinde ağırlık kazanması sonucunda, bu grupların seyahate ve eğlenceye daha fazla kaynak ayırmaya başlamaları, hızlı ve konforlu havayolu taşımacılığının gelişmesi, ortalama çalışma sürelerinin özellikle gelişmiş ülkelerde kısalması sonucunda tatile ayrılan sürelerin artması sayılabilir.

Tüm dünyada olduğu gibi, özellikle gelişmekte olan ülkelerde döviz ihtiyacının karşılanması, ödemeler dengesine yaptığı katkılar, istihdam ve üretimi artırıcı etkisi yoluyla ekonomik büyümeye yaptığı destekler nedeniyle turizm sektörüne gerekli ilginin gösterilmesi, ülke ekonomisi açısından son derece önem taşımaktadır. Bu çerçevede Türkiye’de turizmin tüm yıla yayılması, turizmin çeşitlendirilmesi ve desteklenmesi, çevreye duyarlı sürdürülebilir turizmin desteklenmesi, uluslararası alanda pazarlama faaliyetlerinin geliştirilmesi, turizmin gelişimine destek olacak altyapı yatırımlarının artırılması, sektörde çalışan kalifiye eleman ihtiyacının karşılanabilmesi için gerekli çalışmaların yapılması ile turizme destek veren 35 civarında alt sektörlerle ilişkilerin geliştirilmesi gerekmektedir.

Bahar Ozan, «Turizm Sektörünün Türkiye’nin Ekonomik Büyümesi Üzerindeki Etkisi: VAR Analizi Yaklaşımı”, Yönetim ve Ekonomi, 2006 Cilt:13 Sayı:2 Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Manisa.

Çeken Hüseyin, «Küreselleşme Eğilimlerinin Uluslararası Turizm Hareketlerine Etkisi Ve Türkiye, Muğla Üniversitesi”, SBE Dergisi Bahar 2004, Sayı 12, Muğla.

Oktayer Nagihan, Nazan Susam, Murat Çak, «Türkiye’de Turizm Ekonomisi”, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, Yayın No: 2007-69, 2007, İstanbul.

Önen M. Oğuzhan, «Dünyada ve Türkiye’de Turizm”, Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü, Temmuz 2008, Ankara.

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, «Türkiye Turizm Stratejisi (2023) Eylem Planı (2007-2013)”, 2007, Ankara

UNWTO, (Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü), «World Tourism Barometer”, Cilt 10, Mart 2012.

World Travel & Tourism Council, «Travel & Tourism Economic Impact 2012 (World)”, 2012

www.kultur.gov.tr (T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı)

www.tuik.gov.tr (Türkiye İstatistik Kurumu)

www.tursab.org.tr, (TÜRSAB Türkiye Seyahat Acenteleri Birliği)