Kadınların her 28 günde bir yaşadığı biyolojik sürecin halk arasında birçok ismi mevcut: regl, adet, menstrual döngü, hastalık, muayyen günü, hala gelmesi, anavatan kan ağlaması… Dillere pelesenk olmuş bu kavramlar, çoğu zaman espri malzemesi sayılmakta. Hele ki regl dönemindeki bir kadının hormonal değişiklikler nedeniyle yaşadığı ruhsal tepkiler ile ilgili sonu gelmeyen etiketlemeler mevcuttur. Herkes ünlü komedyenin gösterisinde yaptığı ve Youtube’da izlenme rekorları kıran “bizim hallerimiz var” esprisini(!) hatırlayacaktır.
Bir sağlık problemi nedeniyle regl olmama durumu dışında, tüm kadınlar ergenlik dönemi ile birlikte düzenli olarak adet kanaması olmaya başlar. Dünyadaki milyonlarca kadının yaşadığı bu normal durumun sosyal yaşamdan, iş yaşamına; eğitim alanından, iletişim ve medya alanına kadar anormal bir durummuş gibi gösterilmesinin nedeni nedir? Bu konuda olumlu ve olumsuz örnekleri ele alacağım bu yazımda, özellikle ped reklamlarında kullanılan mavi sıvının, aslında kırmızı renkteki temiz kan olduğu gerçeği üzerinde duracağım!
Ped, tampon ve yeni üretilen menstrüal kap kadınların regl dönemlerinde kullandıkları ürünlerdir. Peki neden regl kanı reklamlarda mavidir? Bu konuda internet üzerinde yaptığım araştırmada karşıma çıkan bazı açıklamalar şu şekildeydi: “Daha sempatik, daha temiz, hijyenik, tiksindirici değil, kötü anıları hatırlatmaz, satış stratejisi, televizyonda kan gösterilmemesi için ve RTÜK kararı…” İlk olarak söylemem gereken, tüm bu bahanelerin arkasına saklanılan adet kanaması doğal ve normaldir! Bu nedenle gösterimi de doğal ve normal olmak zorundadır.
Ama maalesef ki, bir kız çocuğunun ilk regl olduğunda ailedeki büyük bir kadın tarafından yanağına yediği tokat ile sarsılan benliği, geleneksel dayatmaların başlangıcıdır. Bu şekilde toplum tarafından biçilen rollere boyun eğen, şiddet görmeyi kaderi sanan nesiller yaratılmaktadır. Dayatılan roller ile süren tüm bu yaşamı, her gün maruz kalınan medya ve iletişim araçlarındaki gösterimler, semboller destekler. Ped reklamlarında kan kırmızı gösterilmez ki; bu şekilde,
-
bu reklamı izleyen kadın utanmasın
-
çocuğu ‘anne/baba bu ne?’ diye sormasın
-
üreme sağlığı, cinsel sağlık bir tabu olarak kalsın
-
dahası kadın farklı, anormal bir durum yaşıyormuş gibi hissetsin ki tüm bu süreç özenli bir gizlilik içinde yaşansın
Üreme sağlığının göstergesi olan bu dönemin yaşanmaya başladığı yaşlardan itibaren ortaokul, lisedeki bir kız çocuğu neden çantasının en ulaşılmaz köşesine ped saklamak zorundadır? Arkadaşlar arasında pedin/ tamponun var mı sorusunun, en büyük devlet sırrını paylaşıyormuşçasına, fısıldaşarak söylenmesinin nedeni nedir? Adet döneminde kanın giysine bulaşıp, bulaşmadığından endişe duyup, ‘arkamı kontrol et’ için sembol hareketler, göz kırpmalar neden yaratılmıştır? Ped/tampon değiştirmeye giden bir kadının kazak altı, kol içi vb. yerlerde saklayarak, koşuşturmasının nedeni nedir?
Erkekler tarafından bakılacak olursa, bir erkeğin marketten ped alması neden yapılan en utanç verici iş olarak algılanır? Markette bir kasada kimse görmeden ped almaya çalışan erkekleri kıvrandıran şey nedir? Görüyoruz ki ekstrem bir durum yaşanıp, bir yeri kesildiği için alınan yara bandından farklı olarak; düzenli olarak yaşanan bu normal sürecin ürünleri bir çok erkeğin korkulu rüyasıdır. Çünkü kadın bedeninden bir haber olan zihniyet, daha çocukken “aman ayıp, günah, yasak”larla oğlan çocuklarının da kalıplarını oluşturur. Üreme, cinsellik, bedenin keşfi gizli kapılar ardında yaşanmaya mecbur bırakılır. Bu durumun yarattığı gerçek örnekleri paylaşmanın durumun ehemmiyetini anlatmakta daha etkili olduğunu düşünerek, birkaç vaka paylaşacağım. Vaka örneklerinin rahatsızlık verebileceğini düşünenler için yazının devamını okumayı kendi özgür iradelerine bırakıyorum.
Evlendiği gecenin ertesi sabahı sağlık kuruluşuna başvuran bir çift, cinsel birleşmeyi kadının göbek deliğinden gerçekleşeceğini sanıyormuş! 5 yıldır evli olan ve çocukları olmadığı gerekçesiyle sağlık kuruluşuna başvuran bir çiftin, cinsel birleşmeyi sadece anal olarak yaşadığı ve çocuk yapma yönteminin bu olduğunu sandıkları öğrenilmiş! Nepal’de hala sürdürülen bir geleneğe göre, regl döneminde kadınlar sürgüne gönderiliyor. Bu nedenle 2016 yılında 15 yaşındaki bir kız çocuğu, kapatıldığı barakada ölü bulunmuştur!
Türkiye ve tabii ki dünya acı ama gerçek hikayelerle dolu… Bu nedenle vurgulamaya çalıştığım nokta,
-
kadın ve erkek bedeninde meydana gelen değişimlerin eğitim sistemine dahil olması,
-
cinselliğin küçük yaşlar itibariyle çocuk-aile iletişimi içerisinde yer alması,
-
sağlık hizmeti sunan personelin danışanlarına karşı tutum ve davranışlarında etiketleme ve ayrımcılıktan uzak olması
-
medyada yer alan gösterimlerin gerçeğe uygun ve metalaştırmadan uzak olması,
-
geleneksel dayatmaların ötesinde bilimsel verilerin dikkate alınması gerekmektedir.
Yine de iyi şeyler de oluyor diyerek , geçtiğimiz ay yayınlanan İsveç’te bir ped firmasının reklamını paylaşmak istiyorum: Yeni, gerçekçi, normal gösterimlerin devamı olması dileğiyle…